| dc.description.abstract | Bu araştırmada, Ankara ili kamu ilkokullarında görev yapan öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin görüşlerine göre, öğretmenlerin sergiledikleri rol fazlası davranışların ve bireysel değerlerin belirlenmesi ile bunlar arasındaki ilişkinin sınanması amaçlanmıştır. İlişkisel tarama modelindeki bu araştırmada, nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanıldığı "karma araştırma" deseni kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda hedef evreni, 2014-2015 öğretim yılında Ankara ili sınırları içerisindeki dokuz ilçedeki kamu okullarında görevli 14071 öğretmen ile bu okullarda görev yapan 909 müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcılarından oluşan yöneticiler meydana getirmektedir. Hedef evrenden tabakalı örnekleme tekniği ile örneklem alınmış ve 381 öğretmen ve 198 yöneticiye ulaşılmıştır. Araştırmanın nicel verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen "Rol Fazlası Davranışlar Ölçeği" ve "Bireysel Değerler Anketi" ile toplanmıştır. Veriler SPSS programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, yüzde, frekans ve standart sapma gibi betimsel istatistik teknikleri kullanılmıştır. Katılımcıların cinsiyet değişkenine göre görüşlerinin karşılaştırılmasında t-testi; yaş değişkenine göre görüşlerinin karşılaştırılmasında tek yönlü varyans analizi, kıdem ve öğrenim durumu değişkenlerine göre görüşleri arasında anlamlı fark olup olmadığının belirlenmesinde Kruskall Wallis H testi kullanılmıştır. Öğretmenlerin rol fazlası davranışlarına ilişkin görüşlerinin bireysel değerler ile olan ilişkisinin düzeyini ya da miktarını açıklayabilmek için Spearman-Brown Sıra Farkları korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Anlamlılık testlerinde =.05 anlamlılık düzeyi temel alınmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda Ankara'da kamu ilkokullarında görev yapan 15 öğretmen ve 15 yönetici ile görüşme yapılmıştır. Araştırmanın nitel bölümünün analizinde NVivo 10 paket programı kullanılmıştır. Veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler, rol fazlası davranışlardan destekleyici rol fazlası davranışları çoğunlukla sergilediklerini düşünürken müdahaleci rol fazlası davranışları nadiren sergilediklerini belirtmişlerdir. Yöneticiler ise öğretmenlerin destekleyici rol fazlası davranışları çoğunlukla sergilediklerini belirtirken müdahaleci rol fazlası davranışları bazen sergilediklerini belirtmişlerdir. Cinsiyet, yaş ve öğrenim durumu değişkenleri öğretmenlerin rol fazlası davranış sergileme durumlarında anlamlı farklılaşmaya neden olmamaktadır. Sadece cinsiyet değişkeninde erkek öğretmenlerin müdahaleci rol fazlası davranışları kadın öğretmenlerden fazla sergilediği görülmüştür. Bununla birlikte mesleki kıdemi daha fazla olan öğretmenler daha fazla rol fazlası davranışlar sergilemektedirler. Öğretmenler bireysel değerlerden en fazla adalet, eşitlik, dürüstlük değerlerine önem vermişlerdir. Öğretmenlerin bireysel değerlerinden güven, dürüstlük ve sadakat değerlerinde kadınların erkeklere göre daha fazla bu değerleri benimsedikleri belirlenmiştir. Yaş ve öğrenim durumu değişkenleri açısından ise öğretmenlerin bireysel değerleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Öğretmenlerin rol fazlası davranışlarından destekleyici rol fazlası davranışlar ile bireysel değerlerden adalet, şeffaflık, güven, fedakarlık, dürüstlük, çalışkanlık, sadakat, işbirliği, paylaşım, farklılıklara saygı, takdir etme ve sorumluluk değerleri arasında pozitif yönlü düşük düzeyde ilişki olduğu bulunmuştur. Ancak müdahaleci rol fazlası davranışlar ile bireysel değerlerin hiçbirisinde bir ilişki bulunmamıştır. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak okullarda rol fazlası davranışların oluşturulması ve sürdürülmesi ile ilgili olarak yöneticilere, velilere ve ileride yapılacak araştırmalara yönelik öneriler geliştirilmiştir.AbstractIn this study, it was aimed to determine teachers' extra role behavior and personal values and to examine the relationship between them. The study which is as a relational survey model was designed with a mixed research design including quantitative and qualitative methods. In the quantitative phase of the study, target population consisted of 14071 public classroom teachers and 909 primary school headteachers working in nine central districts of Ankara. Stratified sampling technique was used for statistical data collection and data were collected from 381 teachers and 198 principals. Quantitative data of the study were collected from primary school teachers and principals with "The Scale of Extra Role Behavior", and "The Questionnaire of Personal Values" which developed by the researcher. The data were analyzed by SPSS program. Data analysis was made by using the descriptive statistical techniques such as percentage, frequency, arithmetical mean and standard deviation. T-test was used to determine whether teachers' and principals' opinions differ according to the gender. One-way ANOVA and were used to determine whether teachers' and principals' opinions differ according to age. In addition, Kruskal Wallis H were used to determine whether teachers' opinions differ according to seniority, working period and educational status. Spearman-Brown rank correlation coefficient was used to determine the relationship between the extra role behaviors of teachers and personal values. As a cut of significance level, .05 was used In the qualitative phase of the study, 15 public primary school teachers and 15 public school principals in central districts of Ankara were interviewed. The qualitative data were analyzed with the content analysis method by NVivo 10 program. It was found that teachers mostly exhibit affilitiative/promotive extra-role behaviors and occasionally exhibit challenging/prohibitive extra-role behaviors. Principals were in the opinion that teachers mostly exhibited affilitiative/promotive extra-role behaviors and occasionally exhibited challenging/prohibitive extra-role behaviors. There was no signifficant difference in teachers' extra-role behaviors according to gender, age and educational level. Besides, teachers with more seniority more exhibited extra-role behaviors than others. Teachers attached importance to justice, equality and honesty among personal values. Female teachers more attached importance to reliance, honesty, loyalty from teachers' personal values than males. There was no signifficant difference in teachers' personal values according to age and educational level. It was also found that the relationship between teachers' affilitiative/promotive extra-role behaviors from extra-role behaviors and justice, transparency, reliance, sacrifice, honesty, sedulity, loyalty, collaboration, sharing, respect for diversity, appraisal and responsibility among personal values is low, positive and statistically significant. However, there was no relationships between challenging/prohibitive extra-role behaviors and personal values. Based on the results of the research, in order to create and maintain extra-role behaviors in primary schools some recommendations were developed to headteachers, parents and further research. | |
