Üçüncü tiyatro ve Türkiye'de kadın tiyatroları
Özet
Feminist hareketten beslenerek gelişen feminist tiyatro yüzyıllardır erkek egemen geleneksel tiyatronun statükocu ve cinsiyetçi yapısına karşı çıkmıştır. Feminist tiyatro, alternatif tiyatral bir dil arayışında, başkaldıran ve sorgulayan bir tiyatrodur. Feminist hareketle ortak izlekler taşımasının yanı sıra, feminist tiyatro diğer alternatif tiyatrolardan da beslenir. Yirminci yüzyılın deneysel tiyatrolarındaki yeni bir tiyatro dil arayışı, feminist tiyatro için önemli kaynaklar oluşturmuştur. Eugenio Barba'nın Üçüncü Tiyatro teorisi tiyatro geleneğinin değişmesi gerektiğini ve tiyatronun yeniliklere ihtiyacı olduğunu savunmuştur. Geleneksek tiyatronun normlarına karşı durmasının yanı sıra oyunlarıyla; kültürel, ekonomik, politik her tür ayrımcılığa da karşı durma misyonu yüklenmiştir. Paralel şekilde, kadın tiyatrolarının ve feminist tiyatroların gelişimine baktığımızda bu karşı duruşla karsılaşırız. Feminist tiyatrolar, toplumsal cinsiyet normları başta olmak üzere, kültürel, politik ve ekonomik ayrımcılığa karşı durmanın yanında, kurumsal tiyatroda süregelen, geleneksel oyun biçiminin dışına çıkar ve yeni bir dil ve beden temsili arayışına girer. Bu bağlamdan baktığımızda feminist tiyatroları, Üçüncü Tiyatro kapsamında inceleyebiliriz. Türkiye'de bağımsız feminist hareketin 80'lerden bu yana sürdürdüğü çalışmalar kadın tiyatroları ve feminist tiyatrolar içi zemin oluşturmuştur. Yirminci yüzyıl tiyatrosundaki kültürlerarası çalışmaların yerele ve Doğu tiyatrosuna yönelmesi Türkiye'deki feminist tiyatrolara kültürlerarası platformda var olma fırsatı sağlamaktadır. Bu araştırmada, feminist tiyatro kuramının dil ve beden üzerinden yürüttüğü teorik tartışmaların, Üçüncü Tiyatroyla bağı kurulmuş, Türkiye'deki kadın tiyatrolarının ve feminist tiyatrolarının tarihçesi oluşturularak benzerlik ve farklılıkları saptanmıştır.AbstractInspired by the feminist movement, feminist theatre has stood up against the sexist and hierarchical structure of patriarchal traditional theatre. Feminist theatre is a theatre in search of an alternative language. It is also a questioning and rebellious theatre. In addition to having common patterns with the feminist movement, feminist theatre benefits from other alternative theatres. The search of a new form and language in 20th century theatre has become a significant source for feminist theatre. Parallel to feminist theatre, Third Theatre rejects the standard rules and construction of classical theatre. Moreover, it is against any kind of politic, social, racial and gender discrimination. Feminist theatre supports the same ideas and protests any kind of discrimination, starting with gender discrimination. Women use the stage as a space to reflect their thoughts and to protest the patriarchal system. Therefore, like the third theatre groups, they reject the old rules of classical theatre and traditional norms, they are in a search of space, body and language in which they can express themselves thoroughly. Thus, Feminist theatre groups can benefit from the Third Theatre theory. In Turkey, feminist theatre groups have started to act and perform since 80?s with the activation of feminist movement. Intercultural tendencies in 20th century theatre offer a great opportunity for feminist theatres in Turkey to catch up with the other groups in the world. In this thesis, the relation between the Third Theatre and Feminist theatre is analyzed and Feminist Theatres in Turkey are introduced with their perception of feminism and theatre. Plays staged by each group are also discussed.