Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi
Abstract
Bu araştırmanın amacı, TÜBİTAK Ulakbim Ulusal Veri Tabanları’naindeksli psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde 2005-2013 yılları arasındayayımlanmış olan ölçek geliştirme çalışmalarını, ölçek geliştirme adımları veilkeleri bakımından; uyarlama çalışmalarını ise ölçek uyarlama adımları veilkeleri bakımından incelemektir. Bu araştırma nitel araştırmalar kapsamındayer alan bir doküman incelemesi çalışmasıdır. Araştırma örneklemini,TÜBİTAK Ulakbim Ulusal Veri Tabanları’nda psikoloji ve eğitim bilimlerikategorilerinde yer alan dergilerde 2005-2013 yılları arasında yayımlanmışölçek geliştirme ve uyarlama çalışmaları içerisinden tabakalı seçkisizörnekleme yöntemi ile seçilmiş 50 makale oluşturmaktadır. Bu makalelerden29’u ölçek geliştirme, 21’i ise ölçek uyarlama çalışmasıdır. Araştırmaverilerinin toplanmasında, araştırma kapsamında oluşturulan incelemeformları kullanılmıştır. Araştırma örnekleminde yer alan makaleler oluşturulaninceleme formları ile araştırmacı tarafından incelenmiştir. Araştırmacılararasındaki tutarlılığı belirlemek amacıyla, örneklemde yer alan ölçek uyarlamaçalışmaları arasından seçilen 5 ve ölçek geliştirme çalışmaları arasındanseçilen 5 makale farklı araştırmacılar tarafından incelenmiş ve araştırmacılararasındaki uygunluk test edilmiştir. İncelemeler sonucu toplanan veriler Excel2007 programında çözümlenmiştir. Toplanan verilerin yüzdeleri ve frekanslarıhesaplanmıştır. Araştırma bulguları inceleme formlarında yer alan her adım ve ilke için ayrıayrı ele alınmış ve yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen ölçekgeliştirme çalışmalarında inceleme formunda yer alan ölçek geliştirmeadımlarına ortalama %67 oranında uygun bilgilerin rapor edildiği, ölçekgeliştirme ilkelerine ise %40.19 oranında uygun bilgilerin rapor edildiğibelirlenmiştir. İncelenen çalışmaların yalnızca 4’ünde (%13,79) geliştirilenölçeğin yönergesi ile birlikte ekte yer aldığı belirlenmiştir. Bu nedenle ölçeğinaçıklama ve yönergesi ile ilgili ilkelere göre yapılan incelemeler değerlendirmedışında tutulduğunda, incelenen çalışmalarda ölçek geliştirme ilkelerineuygunluk oranı ortalama %51.01’e yükselmektedir. İncelenen ölçek uyarlamaçalışmalarında, inceleme formunda yer alan ölçek uyarlama adımlarınaortalama %45.58 oranında uygun bilgilerin rapor edildiği, ölçek uyarlama ilkelerine ise %26.79 oranında uygun bilgilerin rapor edildiği belirlenmiştir.AbstractThe aim of this study is to investigate the scale development studies,which have been published between 2005 and 2013 in psychology andeducation journals being indexed in TÜBİTAK Ulakbim National Database, interms of scale development steps and principles, and to investigate theadaptation studies in terms of scale adaptation steps and principles. Thisstudy is a document investigation study being in scope of qualitativeresearches. The sample of study consists of 50 papers which have beenchosen with stratified random sampling method from scale development andadaptation studies, which have been published between 2005 and 2013 inpsychology and education category journals being indexed in TÜBİTAKUlakbim National Database. 29 of those papers are development studies, 21of papers are adaptation studies. The review forms developed within thescope of study were used in order to collect the study data. The papers insample of research were evaluated by researcher through created reviewforms. In order to determine the consistency between researchers, 5 papersfrom scale adaptation papers in sample and 5 papers from scale developmentpapers were chosen and evaluated by different researchers, and so theconsistency between researchers was tested. The data obtained as a result ofevaluations were analyzed in Excel 2007 software. The percentage andfrequencies of obtained data were calculated. Research findings were considered and interpreted separately for eachstep and principle in review forms. As a result of study, it was determined thatthe rate of information reported in accordance with review form’s scaledevelopment steps was 67% in scale development papers, and that the rateof information reported in accordance with review form’s scale developmentprinciples was 40.19%. In only 4 (13.79%) of reviewed studies, it was seenthat the developed scale was presented with its instruction. That’s why; whenexcluding the evaluations conducted according to principles about thedescription and instruction of scale, the rate of reviewed papers’ consistencywith scale development principles increases to approximately 51.01%. It wasdetermined that the rate of information reported in accordance with reviewform’s scale adaptation steps was 45.58 % in scale adaptation papers, andthat the rate of information reported in accordance with review form’s scaleadaptation principles was 26.79 %.