XVIII. yüzyılda boğa güreşleri imgesinin edebiyata yansıması
Özet
İnsanoğlu yaratıldığı günden itibaren doğayla iç içe olmuş, tabiatın ona sunduğu nimetlerden yararlanmıştır. Boğalar insanların en eski zamanlardan beri vazgeçilmezleri olmuştur. Zamanla insanlar ondan yiyecek, çalışma gücü ve korunma olarak faydalanmıştır. Böylece insanoğluna her alanda bu kadar fayda sağlayan boğalar,tapınılan tanrı seviyesine yüceltilmiştir. Tarihi araştırmalardan da belli olduğu üzere, bu faydalı hayvan bir çok toplum tarafından kutsallaştırılmıştır. İster Doğuda , isterse de Batıda boğaların sosyal yaşamda tutuğu önemli yeri belli eden çok sayıda tarihi kalıntıya rastlanmıştır. Zamanla insanların fikirleri ve istekleri değiştiği gibi, bu hayvanlara olan yaklaşımlarda da değişiklikler yaşanmıştır. Farklı amaçlar için , özellikle de ruhları tatmin etmekte cesur boğalar kurban seçiliyordu . Bu şekilde farklı alanlarda kullanılan boğalar, insanlara iman , güç ve cesaret veriyordu. Birçok araştırmacı boğa gösterilerinin eski Yunanlılar ve Romalılardan geldiğini savunuyor. Antik dönemde düzenlenen gladyatör gösterilerinin, bu savaşların kökeni olabileceği düşünülüyor. Daha sonra bu gösteriler Avrupa’nın da diğer bölgelerine ve İspanya’ya yayılıyor. Fakat eski dönemlerde boğalarla yapılan savaşlar hem yapılma amaçlar, hem de tarzlarına göre bu günkü hatta Ortaçağ’da yapılan boğa gösterilerinden hayli farklıydı. Ortaçağ’da yapılan neredeyse tüm eğlencelerde, boğa savaşlarının yapıldığı bilinmektedir. Şövalyeler ve soyluların düzenledikleri bu cesaret gösterileri, insanların tam anlamıyla tutkusuna dönüşmüştü. Fakat insanların ciddi şekilde yaralanmaları, hatta ölmeleri bu gösterilere karşı bir kısıtlamanın uygulanmasına yol açtı.1256-1265 yıllarında KralX.Alfonso Las sietePartidas adlı eserinde bu gösterileri düzenleyen yasaları yayımladı. Ondan sonra 1567 yılında V.Papa San Pío De Salutis Gregis Dominici adı altında yasa çıkardı. İnsanların yaralanmasını ve ölmesiniönlemek için kabul edilen bu yasalar bile artık bir geleneğe dönüşen boğa savaşlarının yapılmasını engelleyemedi. Artık XVIII.yüzyılda boğa savaşları adının yerine boğa güreşleri teriminin yarandığını görüyoruz. Bu dönem boğa güreşlerinde köklü değişimlerin yapıldığı bir dönem olarak biliniyor. Soyluların ve Kralın bu gösterilere olan ilgisinin azalması, halkın ona bağlanmasını daha da artırdı. Yeni, çok ünlü profesyonel torerolarınmeydanlarda boy göstermesi, boğa güreşlerine yeni bir hava ve heyecan katmayı başardı. XVIII.yüzyılın en önemli olayı III.Carlos’un 9 kasım 1785 tarihindekraliyet bölgelerinde ölümcül boğa savaşlarının yapılmasını yasaklaması oldu. Fakat bazı bahaneler getirilerek, gizli de olsa bu güreşler yapılmaya devam etti . Bu yüzden IV.Carlos 30 ağustos 1790’da bu gösterileri yasaklayan yeni bir yasayı yürülüğekoydu. XVIII.yüzyılda daha önceden sayca çok olmayan boğa güreşi karşıtları daha da çoğalmaya başladı. Ülke boğa güreşi sevenler ve sevmeyenler arasında ikiye bölündü. Özellikle yukarı tabaka bu gösterilere karşı çıkarken, aşağı tabaka onları savunuyordu. XVIII.yüzyılda bu gösterilerin edebiyata yansıdığını görüyoruz. Dönemin aydınlarından Moratín ve Jovellanos bu gösteriler hakkında kendi fikirlerini en belirgin şekilde ortaya koyan iki yazardır. Moratín, halkın içinden çıkan bir yazar olarak, bu gösterilerin toplum tarafından yüzyıllardır yapıldığını savunuyordu. Ona göre halkı geleneklerinden ayırmak yanlıştı. Kendisi tam bir boğa güreşi tutkunu olarak bunu şiirlerine de yansıtmıştır. O, İspanyol edebiyatı tarihinde bir torero için yazılmış ilk şiirin yazarıdır. Pedro Romero için yazdığı Torero insigne şiiri, yazarın iç dünyasını yansıtıyorve güreşçiye olan sevgisinianlatıyor. Yazarın bundan başka boğa güreşlerini anlatan bir diğer şiiri ve didaktik eseri de mevcuttur. 1777 yılında İspanyol edebiyatına bağışladığı Carta históricasobre el origen y progresos de las fiestas de toros en Españabaşlıklı araştırması çok değerlidir. Bu kitapçığında yazar, sadece gösterilerle ilgili araştırmakla kalmamış, kendi yorumunu da katmayı başarmıştır. Moratín birçok unutulan yazarı ve aynı zamanda ünlü toreroları da hatırlamayı unutmamıştır. XVIII.yüzyılın en önemli aydınlarından sayılan Jovellanos ise, bu konuyla ilgili bir devlet adamı ve aydın olarak fikirlerini sunmuştur. Jovellanos’un pedagojik ve eğitimsel yazıları içinde Memoria para el arreglo de la policía de espectáculos y diversiones públicasadlı eseri çok önemlidir. Yazar eski dönemlerden XVIII.yüzyıla kadar ülkede insanların düzenledikleri gösterileri, kutlamaları ve önemli günleri tek tek incelemiştir. Jovellanos bu çalışmasına İspanyolların vazgeçilmez tutkusu sayılan boğa güreşlerini de dahil etmeyi unutmamıştır. Bu gösteriyi her anlamda tartan yazar, onun insanlara kattığı eğlence ile devlete verdiği zararı kıyaslamıştır. O da, ülkenin diğer soyluları ve devlet adamları gibi, insanların işini bırakıp bu gösterilere gereğinden fazla zaman ayırmasını doğru bulmuyordu. İnsanların bu vahşi gösteriye olan sevgilerinin eğitimle kaldırılabileceğine inanıyordu.Abstract Human being from the day of birth has been surronded by the nature and has benefited from the advantages that offered him mother nature. From the ancient times the bulls were indispensable for people. Over the time it was utilized like food, labor and like protection. Thus, the bulls that affected human life somuch, were exalted to the level of divinity. According to the researches , this valuable beast was sacralized by lots of communities. Either in east or in west were founded large number of historical remains which reveals the important role of bulls in social life of mankind. Over the time, people’s ideas and desires have changed, since approaches to this animals were altered also. Brave bulls were elected for different purposes , especially to satisfy the spirits of deceased. The bulls used in varied spaces brought in people confidence, power and courage. Lots of researches justify that origins of this entertainments derived from the Romans and Greeks. Gladiator combats may be origins of this entertainments. By this way, following the Romans, it spreads to other areas of Europe and Spain. However the fights at that time, even in middle ages, varied not only for targets but also for manner how they were done. During middle ages, bullfights were arranged almost in all festivities in Spain. The entertainments that were organized by knights and nobles turned into the passion of İber people. However, serious injuries or even deaths during this demonstrations led to restrictions against it. İn 1256-1265 King X Alfonso, published the laws that regulate this demonstrations. Some time later, in 1567 , Papa San Pio V published the laws under the name De Salutis Gregis Dominici. The regulations against the injuries and deaths could not stop increasing of this fights that were converted into the traditions. Term of demonstration of bulls was turned into the term of bullfighting at XVIII century. This period is known for radical changes in bullfightings. The interest of nobility and the king was reduced to this demonstrations, but the passion of vulgar increased on the contrary. Famous, new professional toreos that appeared on arenas add to this demonstration fresh ambians and excitement. The most important event during XVIII century occured in 9th november of 1785, when Carlos III prohibited deadly bullfights all around the royal regions. However, it was continued to organize by bringing some excuses. Thus, Carlos IV published new regulations again in 30th august of 1790 year. Opponents of bullfightings began to emerge more fluffy during the XVIII century. The country was divided into two: the opponents and supporters of this demonstrations. At XVIII century bullfight image began to reflex in Spanish literature. Moratín and Jovellanos are two most famous intelectuals of XVIII century that demonstrate their own ideas about this fights. Moratín was writer of the millions, he argued that such kinds of entertainments have been organized by the community for centuries. According to him, it would be wrong to set apart the vulgar from their traditions. He was passionately in love with bullfightings, so, this reflected on his poems and also in his literature. Moratín is the author of the first poem in the history of Spanish literature written for famous torero. Torero insigne written for Pedro Romero describes the author’s internal world , as well his love . Furthermore, Moratín have one more poem and didactical work that describe bullfightings. The research written in 1777 Carta histórica sobre el origen y progresos de las fiestas de toros en España is very valuable study for Spanish and world literature. On this booklet the author not only analysed an old history of this demonstrations, but also successfully interprated his opinions. Moratín reminded lots of forgotten authors as well famous toreros at that time. Jovellanos is considered as one of the most important intellectuals of the XVIII century and presented his ideas on this subject as as a states man and writer. Among the pedagogical, educative works of Jovellanos Memoria para el arreglo de la policía de espectáculos y diversiones públicas plays a very important role . Author’s investigation might be appreciated like a precious resource explaining that time. The writer examined attentively all demonstrations, spectations and special days that were organized by community from the old times until XVIII century. Jovellanos did not forget to conclude indispensable passion of Hispanic people of bullfightings to this work. He compared sense of fun that got the vulgar with the loss of the government. Like other nobles and statesmen of the country he was against to this demonstrations. He believed in progress by the education and abolishment of great love to this barbaric shows.