Sivas, Çetinkaya-Yellice manyetit oluşumlarının maden jeolojisi
Özet
Çalışma alanı olan Yellice köyü ve yakın çevresinde; Toros platformuna özgü Munzur kireçtaşları üzerine Maastrihtiyen öncesi yaşta tektonik olarak yerleşmiş olan ofiyolitik kayaçlar, temeli oluşturmaktadır. Bunların üzerine post-tektonik havza çökelleri (Saya formasyonu ve Sincan grubu) uyumsuz bir biçimde gelmektedir. Üst Kretase ve/veya hemen sonrası yaşlı granitik kayaçlar ile Plio-Kuvaterner yaşlı volkanitler sahada gözlenen magmatik aktiviteyi karakterize etmektedir. Araştırmaya konu edilen ve ağırlıklı biçimde manyetitlerden oluşan cevher, ofiyolitik kayaçlara özgü serpantinleşmiş ultramafik kayaçlar içerisinde konumlanır. Yellice sahasında gözlenen birincil cevher mineralleri, likid magmatik evreyi karakterize eden; kromit, manyetit, makinavit kurtçukları içeren pentlandit, pirotin, kübanit lamelleri içeren kalkopirit ve pirit disseminasyonlarından oluşmaktadır. Kromit, manyetit ve sülfid birlikteliğinden oluşan bu birincil parajeneze, bir sonraki evreyi karakterize eden serpantinleşme olayı ile ferromagnezyen minerallerden yoğun biçimde açığa çıkan demir elementinin oluşturduğu ikincil manyetit oluşumları ve daha az oranlardaki piritler ile silikat mineralleri eşlik eder. Serpantinleşmiş ultramafik kayaçlar genelde ortalama; % 20,34 toplam Fe2O3, % 0,2564 MnO, % 33,19 MgO, % 1,08 CaO, % 0,14 Al2O3, 5678 ppm Cr2O3, 1772 ppm Ni, 191,7 ppm Co, 280 ppm V2O5, 163 ppm TiO2 ile % 31,99 SiO2, % 0,18 K2O ve % 0,075 Na2O içermekte olup, ateşte kayıp miktarı % 10,49’dur. Serpantinitler içerisinde mercek şeklinde konumlanan ve ana bileşeni manyetit olan cevherin; ortalama manyetit tenörü % 18-20 arasında değişmekte olup, 125 milyon ton görünür+olası (muhtemel) rezerv, bu sahada saptanmış bulunmaktadır. Demir oluşumunun ilk evrelerinin ultramafik kayaçlar içerisinde saçılmış (dissemine) tipte gelişerek başladığı, daha sonra ise ultramafik kayaçlardaki ferromagnezyen minerallerin (olivin ve piroksen gibi) serpantinleşmeleri ile açığa çıkan demir elementinin oluşturduğu minerallerle yoğunluk kazandığı tezi, bu çalışma ile ağırlık kazanmaktadır.Abstract In the study area located at the near vicinity of Yellice, ophiolitic rocks which trusted tectonically before Maastrichtian over Munzur limestones of Taurus platform form the basement. Post-tectonic basin deposits (Saya formation and Sincan group) cover them unconformably. Magmatic activity observed at the field is characterized by granitic rocks of Upper Cretaceous and/or subsequent ages and volcanites of Plio-Quarternary. The ore which is subject to this study mainly composed of magnetites are located within serpentinized ultramaphic rocks of ophiolites. Primary ore minerals observed at the Yellice area, consist of chromite, magnetite, machinavite droplets bearing pentlandite, pyrrhotite, cubanite lamellae bearing chalcopyrite and pyrite disseminations characterizing liquid magmatic phase. In addition to this primary paragenesis of chromite, magnetite and sulphide assemblages, secondary magnetite minerals formed from iron elements released intensively from ferromagnesian minerals during serpentinization processes characterize subsequent phase. Small amount of pyrite and silicate minerals accompany to these assemblages. In general, the average composition of serpentinized ultramaphic rocks contain 20.34 % Fe2O3 (total Fe), 0.2564 % MnO, 33.19 % MgO, 1.08 % CaO, 0.14 % Al2O3, 5678 ppm Cr2O3, 1772 ppm Ni, 191.7 ppm Co, 280 ppm V2O5, 163 ppm TiO2 and also 31.99 % SiO2, 0.18 % K2O and 0.075 % Na2O. Loss on ignition ratio is 10,49 %. In this study area, the ore located as lenses within serpentinites, comprises mainly magnetite and reveals an average grade of 18-20 % Fe3O4 with visible and probable tonnage of 125 million tons. The hypothesis proposing that early stage of iron formation had started to develop in disseminated type within ultramaphic rocks and gained intensity subsequently with the minerals of iron elements released from ferromagnesian minerals such as olivine and pyroxene during the serpentinization processes of ultramaphic rocks is the original result of this study.