Şeker pancarında kota uygulamalarının şeker pancarı üretimine etkileri ve üreticilerin sosyo-ekonomik durumlarında meydana gelen değişimler: Eskişehir ili Alpu ilçesi araştırması
Yazar
GÜLÇUBUK, Bülent (Tez Danışmanı)
KEPOĞLU, Arzu (Yazar)
Üst veri
Tüm öğe kaydını gösterÖzet
İnsanların temel gereksinimlerinden biri olan şekerin üretimi, ülkelerin tarım politikalarını şekillendirmede önemli bir yere sahiptir. Şeker üretiminde ve ticaretinde söz sahibi ülkeler, özellikle gelişmekte olan ülkelerin şeker politikalarının oluşumunda etkili olabilmektedirler. Türkiye’de de “tarımda yeniden yapılanma” adı altındaki uygulamalar, Avrupa Birliği ile IMF’ye verilen taahhütler çerçevesinde tarım sektöründe gerçekleştirilen reformlardır. Özellikle şeker pancarı, tütün ve fındık gibi önemli tarımsal ürünlere getirilen üretim kotaları ile özelleştirme gibi politikaları içeren bu politikalardan üreticiler doğrudan etkilenmektedir. Şeker pancarı ile ilgili 4634 sayılı yeni Şeker Yasası (19.04.2001), şekerpancarı ekim alanlarının ve üretiminin yeniden düzenlenmesini ve şeker fabrikalarının özel sektöre devrini sağlamaya yönelik düzenlemelerin altyapısını hazırlamıştır. Yasanın uygulamaya girmesi ile birlikte 2000 yılında 410.000 ha ekim alanı ve 337.327 üretici varken, bu ekim alanı 2005 yılında 336.000 ha’a, üretici sayısı ise 253.087’ye gerilemiştir. Ayrıca, ekolojik ve ekonomik uygunluk açısından şeker pancarına alternatif bir ürün henüz önerilememektedir.Kota uygulamalarının şeker pancarı ekim alanı ve üretim miktarına etkilerinin araştırılması ve bu etkilerin üreticilerin sosyo-ekonomik durumlarında meydana getirdiği değişiklikler ile mevcut gelişmeler karşısında üreticilerin davranışlarının ve yönelimlerinin bir saha çalışması ile ortaya konulması bu araştırmanın amacıdır. Bu etkilerin ortaya konulabilmesi için, araştırmada etki değerlendirme yaklaşımının beş alt kategorisi (ekonomik, çevresel, sosyal/kültürel, kurumsallaşma ve teknoloji kullanımına yönelik etki boyutu) kullanılmıştır. Eskişehir ili Alpu ilçesine bağlı 26 köyde şekerpancarı üreticiliği yapan 1670 çiftçiyi temsilen 74 üreticiyle yapılan saha araştırmasına göre; 2000 yılında 50 dekardan az alanda şeker pancarı ekenlerin oranı %48,7 iken, 2005 yılında bu oran %93,3’e yükselmiştir. Diğer yandan, şeker pancarı ekim alanlarında %56,7’lik bir azalma yaşandığı tespit edilmiştir. Bu azalmaya bağlı olarak ürün deseninde bir değişim yaşandığı, üreticilerin %62,2’sinin boşalan şeker pancarı alanlarının yerlerine mısır, ayçiçeği ve yem bitkileri gibi alternatif ürünler yetiştirmeye başladıkları fakat bu ürünlerin gelir kaybını kısmen karşıladığı saptanmıştır. Ayrıca, buna paralel olarak işgücü kullanımlarında azalma görülürken, ailelerin %85,1’inde son 5 yıl içerisinde en az 1 bireyin kente göç ettiğini ve tarımdan kopanların sayısında artma olduğu tespit edilmiştir.