Su hakkı çerçevesinde su sorununun kent yoksulları üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Dünya nüfusunun hızlı artıĢı, sınırlı olan suya taleplerin çeĢitlenerek artmasına yol açmıĢtır. Suyun sınırlı olması, baĢlı baĢına bir sorun olmakla birlikte yeni bir sorun alanı da kaynakların adil bir Ģekilde kullanımıdır. EĢitsizlikler üzerine kurulu piyasa ekonomisinde, kent yoksulları, su hizmeti alımında en güçsüz halkayı oluĢturmaktadır. Son dönemde BirleĢmiĢ Milletler tarafından kabul edilen ―Suya ve Koruyucu Sağlık Hizmetlerine EriĢim Hakkı‖, su hakkının gerçeklemesi için gerekli tedbirlerin alınması, uygulanmasında öncelikle marjinal ve en risk altında olan grupların yararlanmasına özel önem verilmesini gerektirmektedir. Bu çalıĢma ile kent yoksullarının su hakkı eriĢiminde ortaya çıkan güçlükler ve yetersizlikler Ankara Kenti, Mamak ilçesi örneğinde araĢtırılarak, kent yoksullarının su hakkını oluĢturan normatif ölçütler çerçevesinde güvenli suya bedeli ölçülebilir bir Ģekilde eriĢip eriĢemediği konusu tartıĢılmaktadır. ÇalıĢmada, su hizmetlerinin, kârlılık anlayıĢı ile sunulmasının yoksulların su eriĢimini güçleĢtireceği ve su hakkını engelleyeceği varsayımı alan araĢtırmasında sınanmıĢtır. Ayrıca, konu ile ilgili yargı kararları incelenmiĢtir. Ankara‘ya su eriĢimini sağlayan bağımsız bütçeli kamu kiĢiliğine haiz ASKĠ‘nin su hizmetlerini özel sektör anlayıĢı ile sunduğu bu durumda yoksulların faturalarını düĢürebilmek için alternatif kaynaklara yöneldiği tespit edilmiĢtir. Güvenli suya eriĢimin sağlanamadığı ya da yüksek maliyetlerle karĢılanabildiği durumlarda, su yoksunluğunun toplumsal eĢitsizlikleri artıracağı varsayımı, alan çalıĢması sonucunda doğrulanmıĢtır. Güvenli ve eriĢilebilir suyun yoksunluğu durumunda mahalle çeĢmesi ya da benzer alternatif kaynaklardan su temin edilmesi, hane içinde çoğunlukla çalıĢmayanların görevi olarak değerlendirildiğinden çalıĢma alanında olduğu gibi kadınların iĢ yükünü artırmakta, ekonomik yaĢamdan ayırarak, toplumsal cinsiyet eĢitsizliklerini çoğaltmaktadır. ABSTRACT Rapid growth of the world's population has led increase on the demand of limited water. Although this is a problem by itself, additional problem is the usage of resources inunequal manner. In a market economy based on inequalities, the urban poverty are suffering taking of water service. Recently, according to "Water and Preventive Health Services Access Rights" by UN, implementation of necessary measures for realization of water demand, it is required to give special attention to marginal and the most risky groups. This study is discussing for the urban poverty, in case of Ankara Mamak district, the difficulties to the access of water and ability to access water which is in normative criterias in the light of water right and measured for pricing issue. In this study, it has been tested in the field; the understanding of reaping profit in the water service has negative impact to the urban poverty. Moreover, judicial decisions have been studied. It has been observed that, ASKI, which has an independent budget, is acting as private sector and this case is leading poor people to approach alternative resources for reducing the costs. The conjecture has been confirmed on the field study that the lack of access to the water and high costs are causing increase on the social inequalities. In the case of lack of safe and accessible water, alternative sources such as fountains nearby are requiring a special effort to carry it to houses and is considered as a business of unemployed members of the family. This is leading an increase of load on the shoulders of women which brings another type of gender inequalities.