Süperkritik akışkan ortamında dijitoksin ve glimepridin tanecik büyüklüğünün incelenmesi
Özet
İlaç endüstrisinde, birçok maddenin vücut sıvısı içerisindeki çözünürlüğü düşüktür ve bu nedenle biyouygulanabilirlikleri sınırlanmaktadır. Tanecik büyüklüğü, ilaç etken maddelerinin vücut içerisinde çözünme hızını etkiler. Taneciklerin büyüklüğünün küçültülmesiyle yüzey alanı ve biyouygulanabilirlik artırılmaktadır. Tanecik tasarımında kullanılan klasik yöntemler (kırma, öğütme, püskürterek kurutma, dondurarak kurutma, çözeltiden yeniden kristallendirme) birtakım olumsuz özeliklere sahiptir, bu nedenle süperkritik akışkan uygulamaları geliştirilmektedir. “RESS (Rapid Expansion of Supercritical Solutions)”, süperkritik akışkan ortamında tanecik oluşumunun incelenmesinde uygulanan süreçlerden biridir ve bu süreçte süperkritik çözeltilerin ani genleşmesiyle tanecikler elde edilmektedir. Bu tez kapsamında, ilaç etken maddelerinden dijitoksin (kalp glikoziti) ve glimepridin (antidiyabetik) RESS süreci ile tanecik büyüklüklerine etkiyen işletme parametreleri incelenmiştir. RESS sürecinde dijitoksin tanecik oluşumuna işletme parametrelerinden; püskürtme uzaklığı (3, 5, 7 cm), akış hızı (2.5, 5, 7.5 ml/min) ve öngenleşme sıcaklığının (90, 100, 110 oC) etkisi araştırılmıştır. Yapılan deneylerden yola çıkılarak en küçük tanecik büyüklüğüne ulaşmak için en uygun koşulların belirlenmesi amacıyla yanıt yüzey yöntemi (RSM) uygulanmıştır. RESS ile elde edilen tanecikler DLS, SEM, TEM ve LC-MS ile analizlenmiştir. İşlem görmemiş dijitoksin taneciklerinin büyüklükleri 0.2-8 μm arasındadır. Tanecikler RESS süreci ile 68-458 nm arasında büyüklüğe küçültülmüş, sayıca en fazla olan taneciklerin 91 nm büyüklüğe sahip olduğu saptanmıştır. Süreç sırasında dijitoksinin yapısında değişiklik olmadığı belirlenmiştir. Glimeprid taneciklerinin oluşumu işletme basıncı 100 bar ve işletme sıcaklığı 45 oC iken farklı püskürtme uzaklıkları (3, 5, 7 cm) için incelenmiştir. Taneciklerin karakterizasyonu DLS ve SEM analizleri ile gerçekleştirilmiştir. Glimeprid tanecik büyüklüklerinin 0.25-2.5 μm’den 50-255 nm’ye düştüğü belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar dijitoksin ve glimeprid tanecik büyüklüklerinin süperkritik akışkan ortamında RESS süreci ile nano büyüklüklere kadar küçültülebileceğini göstermiştir.