AİHM KARARLARI ISIGI ALTINDA ETKİLİ VE ETKİN BİRİDARİ YARGI DENETİMİ
Abstract
Türkiye'nin 1949 yılında üye oldugu Avrupa Konseyi'nin en önemli ve ilk eseri Avrupa İnsan Hakları Sözlesmesi'dir. 1949 yılında Sözlesmenin 6. maddesi hazırlanırken, çalısma grubu çesitli sebeplerle vergi hukuku, askerlik hukuku ve takdir yetkisi gerektiren idari islemlere konu kamusal alana ait idare hukuku konularını Sözlesme kapsamı dısında bırakmıstır. Toplumda olusan teknik ve sosyal degisimlere uyumlu olmak üzere, Sözlesmede yer alan hakları teorik ve soyut degil, pratik ve etkili olarak ele aldıgını belirten AİHM, 1970'lerden sonra, kamu hukuku uyusmazlıklarında Sözlesmedeki bir terime yönelik olarak kendisi ile savunmayı yapan Devlet arasında yorum uyusmazlıgı olması halinde, bu hakkın niteliginin 'Yeknesak Avrupa degeri' olup olmadıgının belirlenmesi gerektigini vurgulamıstır. Mahkemenin Sözlesmenin kavramlarına kendine has yorumunu vermeye basladıgı tarihten sonra Sözlesmenin orijinal halinde yer verilmesine gerek görülmemis pek çok durumu dahil edebilmistir. AIHS'nin 6. maddesinde belirtilen medeni hak ve yükümlülüklere Mahkeme tarafından getirilen maddi tanımlamalar sayesinde, Sözlesmenin uygulama alanı içtihat yoluyla « otonom kavramlar » ile idari yargıya genisletilmistir. Bu arastırma ile idari yargıya iliskin uyusmazlıklarda Sözlesmenin 6. maddesi kapsamında kabul edilen hakkaniyete uygun yargılamanın yapılacagı yargı organlarının olusumu, nitelikleri, çalısma usulü ele alınmıstır. AİHM'nin kamusal islemlerin denetim yolu idari yargılamanın, yasayla kurulmus, bagımsız ve tarafsız bir mahkemede, hakkaniyete uygun, kamuya açık aleni bir durusmada, makul sürede yapılıp yapılmadıgını denetleme kriterleri ile degerlendirilmeleri incelenmistir. AİHM'nin özellikle 6. madde kapsamında verdigi içtihatları dogrultusunda Türkiye'de yargı yolu açık idari islemlerin hukuka uygunlugunu denetlemekle görevli idari yargı mercilerinin olusumu, üyelerinin nitelikleri, bu organların yaptıgı denetimin etkin ve etkililiginin tahlil ve elestirisi yapılmıstır.