DEVRİM SONRASI İRAN - ABD İLİŞKİLERİ (1979-1991)
Özet
Bu çalışmada İran'da gerçekleşen İslam Devrimi ile Sovyetler Birliği'nin dağılışı arasındaki dönemde ABD-İran ilişkileri ele alınmıştır. 1979-1991 yılları arasındaki dönemde ABD-İran ilişkilerinin önemli hususları, hem İran hem de ABD için kendi dış politikalarının en önemli hususları arasında yer almıştır. ABD dış politikasında İran her zaman özel bir yere sahip olmuştur. Aslında İkinci Dünya Savaşı sonrası yaşananlarla birlikte ABD-İran ilişkileri hızla gelişmiş ve İslam Devrimi'ne kadarki dönemde İran ABD'nin bölgedeki en önemli müttefiki olmuştu. Fakat devrim sonrası yeni yönetimin sert ABD aleyhtarı politikaları ve hatta diplomatik kurallar dışında attığı adımlar ikili ilişkileri germiş, bu gerginlik günümüze kadar süregelmektedir. İran'ın İslami yönetimi, bir süre sonra dış ilişkileri bu şekilde sürdürmenin zorluğunu anlayınca, ABD aleyhtarı propagandalarını sürdürmüş olsa da, bazen gizlice, bazen üçüncü ülkeler aracılığıyla ABD ile ilişkiler geliştirmeyi da ihmal etmemiştir. ABD de devamlı olarak bölgedeki etkinliğini en üst düzeyde tutmak için İran'da yaşananlara daha çok müdahil olmaya ve bu ülkedeki etkinliğini devamlı artırmaya çalışmıştır. ABD ile İran arasında devrim sonrasında duran ekonomik ilişkiler de sonradan belirli ölçülerde geliştirilmiştir. İkili ekonomik ilişkilerde en önemli boyutu petrol ve petrol ürünleri ticareti, bunun yanında gıda ve askeri malzeme ticareti teşkil etmiştir. Bunlarla İran yönetimi bulunduğu zor durumdan kurtulmak, ABD ise kaybettiği mevzilerin en azından bir kısmını kazanma hedefini gütmüştür.