Türkçede bilgi yapısı
Özet
Bu çalışmada Türkçede bilgi yapısının biçimlenişi ve dilsel gerçekleşimi araştırılmıştır. Çalışmamızda ele alınan temel sorunlar, Türkçede bilgi yapısının hangi dilsel düzlemlerde biçimlendiği ve yüzey yapıdaki görünüm açısından hangi dilsel araçlarla ve ne şekilde gerçekleştirildiğidir. Bu temel sorunlar bağlamında, Türkçede bilgi yapısının içsel olarak nasıl bir bölümlenme içerdiği, sözdizimsel olarak belirli bir odak konumunun bulunup bulunmadığı, bilgi yapısı açısından özel (ve değişmez) işlevli dilsel yapıların var olup olmadığı gibi sorunlar da ele alınmıştır. Birinci bölüm, Türkçede bilgi yapısının biçimlenişi sorununu ele almaktadır. Bu konu üzerine yapılmış olan önceki çalışmalarda Türkçede bilgi yapısının özellikle sözdizimsel düzlemde biçimlendiği görüşü ileri sürülmüş, ayrıca AÖ anlambilimi ve sesbilimsel etkenlerin de bilgi yapısı üzerinde etkili olduğu düşünülmüştür. Bu çalışmalarda, sözdizimsel düzlemde sözcük dizilişi, anlambilimsel düzlemde belirlilik ve sesbilimsel düzlemde de tümce vurgusu, bilgisel bileşenlerin kodlanmasında kullanılan araçlar olarak belirlenmiştir. Ancak, bu bölümde ele alınan olgu ve örnekler, Türkçede bilgi yapısının yalnızca sözcük dizilişi ve tümce vurgusu ile ilişkili olduğunu, AÖ anlambilimi ile doğrudan ilişki kurmadığını göstermiştir. Bu bölümde, ayrıca, bilgi yapısının konu, odak ve eklentiden oluşan üçlü bir bölümleniş içerdiği ve Vallduvà (1992)\\\'de önerilen bilgi yapısı modelinin Türkçede bilgi yapısının açıklanmasında kullanılabileceği de açığa çıkmıştır. İkinci bölüm, Türkçede bilgi yapısının dilsel gerçekleşimini konu edinmektedir. Bu bölümde, bilgi yapısının sözdizimsel ve sesbilimsel düzlemlerin sürekli etkileşimiyle gerçekleştiği, bunlardan yalnızca birinin ele alınmasıyla bilgi yapısının açıklanamayacağı görüşü temel alınmakta ve incelenen olgu ve örneklerle bu varsayım desteklenmektedir. Bu bölümde, sözcük dizilişi ve vurgulama düzeninin 220 belirtili/belirtisiz görünümleri belirlenmekte ve Türkçede bilgi yapısının dilsel gerçekleşimi bu doğrultuda ele alınmaktadır. Bu bölümde, ayrıca, sunucu odak ve karşıtsal odak ayrımının Türkçede bilgi yapısı ile doğrudan ilişkili olduğu, bunların, sırasıyla, sözdizimsel ve ezgisel odaklama stratejileriyle ilişkilendiği ve bu stratejilerin de yapısal ve kullanımsal açıdan farklılıklar taşıdığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Bilgi yapısı bileşenlerinden yalnızca birini, özellikle konu ya da odağı, yansıtmaya ilişkin dilsel yapıların olmadığı, yani çalışmamızda Türkçe için belirlenen bilgi yapısı modelinin incelenen tüm dilsel yapıları açıkladığı da, bu bölümde ulaşılan sonuçlar arasındadır.