Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda uykunun yaşam kalitesi ile ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, bileşik tip DEHB tanısı alan çocuklarda uyku alışkanlıkları, uyku sorunları, sıklığı ve eştanı ile ilişkisinin araştırılması, DEHB'de uyku sorunları ile birlikteliğin yaşam kalitesi üzerine etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Yöntem: Çalışma örneklemi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'na ardışık başvuruda bulunan 7-13 yaş aralığında, bileşik tip DEHB tanısı alan 46 erkek çocuk ve sınıf arkadaşlarından seçilen 31 sağlıklı gönüllü erkek çocuktan oluşmuştur. DEHB grubu, kliniğe ilk kez başvuran ve psikotrop ilaç kullanmayan, herhangi bir uyku sorunu nedeniyle tedavi görmemiş, zeka testi sonucu 80 ve üzerinde olan, vücut kitle indeksi normal sınırlarda olan, pediatrik kardiyoloji ve kulak burun boğaz kliniklerince değerlendirilen ve muayeneleri normal bulunan, tıbbi ve nörolojik hastalığı olmayan çocuklar arasından seçilmiştir. Kontrol grubu, DEHB grubu ile demografik özellikler bakımından eşleştirilmiş, herhangi bir tıbbi hastalık öyküsü olmayan, psikiyatriye başvurmamış, uyku sorunu bulunmayan, ilaç kullanmayan, yaşına göre normal boy ve kiloda olan, okul başarısı iyi olan çocuklar arasından seçilmiştir. Araştırmaya katılan çocuklar, öğretmen ve anne babaları tarafından doldurulmak üzere Sosyodemografik Veri Formu, Yenilenmiş Conners Ebeveyn ve Öğretmen Derecelendirme Ölçeği, Çocukluk Uyku Alışkanlıkları Anketi, Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği verilmiştir. Çocuklara araştırmacılar tarafından Okul Çağı Çocukları için Duygulanım Bozuklukları ve Şizofreni Görüşme Çizelgesi-Şimdi ve Yaşam Boyu Şekli Türkçe Uyarlaması (ÇDŞG-ŞY) uygulanmıştır. Çalışmaya ÇDŞR-ŞY'ye göre DEHB tanı ölçütlerini karşılayan çocuklar dahil edilmiş, uzman psikologlar tarafından zeka düzeylerini belirlemek amacıyla ayrı bir görüşmede WISC-R (çocuk ve ergenlerde uygulanılan zeka testi) uygulanmıştır. DEHB tanısı doğrulanan çocuklardan ve anne-babalarından uykuyla ilgili ayrıntılı anamnez alınmıştır.Sonuçlar: DEHB'de uyku sorunları sıklığı %84,8 olarak bulunmuş ve kontrollerden anlamlı olarak yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır (p=0,002). DEHB grubunda ÇİYKÖ puanlarının değerlendirilmesi sonucunda, yaşam kalitesinin hem fiziksel sağlık hem psikososyal sağlık hem de toplam yaşam kalitesi alanlarında daha bozuk olduğu görülmüştür (p<0,05). DEHB ve kontrol grubundan her ikisinde de uyku sorunu olsa bile gece uyanma sıklığının DEHB grubunda anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur (p=0,02). Eştanıların uyku sorunlarının sıklığını artırmadığı sonucuna ulaşılmıştır. ÖÖG tanısı olan olguların diğer DEHB olgularına göre parasomnia sıklığının daha fazla olduğu görülmüştür (p=0,05).Tartışma: Çalışmamızda, ilaç kullanımı ve sosyokültürel etkenler, cinsiyet ve yaş farklılıkları gibi değişkenler kontrol edilerek yapılan değerlendirme sonuçlarına göre; önceki araştırmalarla tutarlı olarak, bileşik tip DEHB tanısı konan olguların uyku sorunları sıklığı sağlıklı kontrollere göre daha fazla bulunmuştur. Uyku sorunu olan DEHB'lilerin, gece boyunca, uyku sorunu olan kontrollerden daha sık uyanmaları, uykunun bölünmesine yol açan gece uyanmalarının, DEHB'nin seyrinde yer alan önemli bir belirti olabileceğini düşündürmektedir. DEHB'de gün içi uykululuğun daha fazla olması ve bunu dengelemek için aşırı hareketliliğin ortaya çıktığı hipotezi ve uyanıklığı sağlayan bazı ilaçların DEHB belirtilerini de iyileştirmesi, bu düşünceyi desteklemektedir. Geçerli ve standart tanı kriterlerinin kullanılması, ergenlik, cinsiyet, sosyoekonomik düzey, birincil uyku bozuklukları, tıbbi nedenler, zeka düzeyi gibi karıştırıcı etkenlerin dışlanmış olması, eştanıların etkisinin göz önünde bulundurulması ve benzer özellikleri olan kontrol grubu ile karşılaştırma yapılmış olması çalışmanın güçlü yönleridir. Örneklem grubunun ve eştanı gruplarının küçük olması yapılan karşılaştırma sonuçlarını etkilemiş olabilir. Daha geniş örneklem grubuyla çalışılması ve öznel ölçümlerin yanında nesnel ölçüm verilerinin de kullanılması daha güvenilir sonuçlara ulaşılması açısından gereklidir. Sonuç olarak;özellikle DEHB belirtileri gösteren çocuklara rutin değerlendirme sırasında uyku alışkanlıklarının sorulması ve uykuyla ilgili daha ayrıntılı anamnez alınması, DEHB'nin seyrinde rastlanan ve yaşam kalitesini ve işlevselliği olumsuz etkileyen uyku sorunları ile ilgili farkındalığın artmasını, DEHB belirtilerinin şiddetinin azalmasını sağlayacak ve tedavi etkinliğini artıracaktır. AbstractThe purpose of this study is to assess the sleep behaviours, sleep problems and frequency, relation with psychiatric comorbidities in ADHD Combined type and to evaluate the effect of sleep problems on quality of life.Method: Forty-six boys that were consecutively applied to Ankara University School of Medicine Department of Child and Adolescent Psychiatry, aged 7 to 13, with ADHD-combined type and 31 healthy boys chosen from their classmates, were included in this study. ADHD children were never used any psychotropic drug before and treated for any sleep disorders. Their intelligence quotient (IQ) test scores were 80 and over, Body Mass Index (BMI) were in normal ranges, they were examined by Ear Nose Throat and Pediatric Cardiology clinics and were reported as normal and did not have any medical and neurological disorders. Control group were chosen from children whose ages and sociodemographical features were similar. They did not have any known medical disorder histories, administration to psychiatry clinic, sleep disorder or drug use and have normal BMI and high school success. Parents completed Sociodemographic Form, Childrens Sleep Habits Questionnaire, Conners Parent Rating Scale-revised long form and The Pediatric Quality ofLife Inventory (PedsQL) for their children, teachers completed Conners Teacher Rating Scale-revised long form and all of the participants were administered to The Pediatric Quality of Life Inventory (PedsQL) for themselves. Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised was applied to our clinical sample and they were identified by using Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia for School Aged Children-Present and Lifetime version (K-SADS-PL). The childeren were asked about their sleep routines and behaviours.Results: The frequency of sleep problems in ADHD is found as 84.8% and this ratio, higher than the control group, is statiscally significant (p=0,002). Evaluating The Pediatric Quality of Life Inventory (PedsQL) scores, it is shown that the quality of life is worse in areas of physical health, psychosocial health and also total life quality (p<0,05). ADHD group with sleep problems have more night wakings than control group with sleep problems (p=0,02).sample It is found that the comorbidity do not increase the frequency of sleep problems. The frequency of parasomnias is increased in group with LD (p=0,05).Conclusion: The results of this study, which controls for a number of important possible confounders found in previous examinations of ADHD and sleep, support the results of a number of other studies that have found an increased overall prevalence of parent-reported sleep disturbances in children with ADHD compared with healthy control subjects. As the ADHD group have more night wakings than the control group through the night, it?s thought that night wakings which cause a partitioned sleep, may be important signs seen in ADHD. That could be suggested by two hypotheses. First one is that, daytime sleepiness is more common in ADHD and those children present excessive hyperactivity during the day to stay awake and the second one is the improvement of ADHD signs when the drugs for sleepiness are used. Usage of standardized and valid diagnostic criteria, exclusion of adolescence, gender, socioeconomic level, primary sleep problems, medical disorders and low IQ level, making allowances for effect of comorbidities and having compared with the control group are the important methodological features of this study. The most important limitation of this study is small sample size which makes the findings less generalizable to other groups of children with ADHD. and another one is not having used objective measurements together with subjective measurements. In conclusion, these results underscore the importance of screening all children who have a symptom constellation suggestive of ADHD for sleep problems that may either play a causative role or exacerbate the clinical appearance of ADHD in a given child. Correct evaluation and treatment of sleep problems increase the life quality of family and child and also decrease the severity of ADHD symptoms.