T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ

 

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ
KESİN RAPORU


Eğriova Yayla Ekosisteminin Bütüncül Yönetimi Üzerinde Bir Araştırma

 

 

 

 

 

Proje Yürütücüsü: Prof.Dr. Metin BAŞAL

Yardımcı Araştırmacı: Dr. Gül GÜNEŞ

Proje Numarası: 99-25-00-01 

Başlangıç Tarihi: Ağustos 1999

Bitiş Tarihi: Ağustos 2002

Rapor Tarihi: Aralık 2002
                    


 


Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri
Ankara - " 2002 "

 

 

 

 

 

 

Eğriova Yayla Ekosisteminin Bütüncül Yönetimi Üzerinde Bir Araştırma           

 

Özet: Türkiye’de yazın yaylalara çıkmak, geleneksel bir aktivitedir. Son yıllarda ise bu alanlar, rekreasyon ve turizm faaliyetleri açısından da dikkat çekmeye başlamıştır.

Çalışma alanı olan Beypazarı-Eğriova Yayla Ekosistemi Ankara’nın 126 km. kuzeybatısında yer almasına rağmen henüz Karaşar halkı haricinde çok az tanınmaktadır. Araştırmada amaç; Eğriova yayla ekosisteminin turizm ve rekreasyona yönelik faaliyetlere açılması durumunda; alanının sahip olduğu değerlerin korunması ile insan aktiviteleri arasındaki çelişkiyi mimimuma indirecek “bütüncül bir yönetim anlayışının” ortaya konmasıdır.

Araştırma için “anket" ve Coğrafi Bilgi Sistemleri kapsamında “nitelik haritalarının ortaya konması” (alan analizleri) iki temel yöntem olarak belirlenmiştir.

Bu bağlamda, öncelikle alana ilişkin veriler toplanarak ve bilgisayar ortamına aktarılmış; daha sonra alan analizleri gerçekleştirilmiş ve alan kullanım kararları belirlenmiş ve son olarak da bütüncül yönetime ilişkin esaslar ve organizasyon modeli ortaya konmuştur.

A Research on the Integrated Management of Eğriova Yayla (High Plateau) Ecosystem

Abstract: In Turkey, moving to yayla (high plateau) in summer is a traditional activity.  Nowadays, these areas are becoming attractive for recreation and tourism activities.

Although Beypazarı-Eğriova yayla ecosystem, the study area, is located in 126 km. northwest of Ankara; the area is only familiar to very limited number of people except for Karaşar public. The aim of this study is to evaluate an “integrated management approach” which minimizes the contradictions between conservation of Eğriova yayla’ assets and human activities if area opens to recreation and tourism activities.

For the study, Geographic Information Systems, used to land analysis and display of the quality maps, and questionnaire were determined as two main methods.

In this context; as a first step, all relevant data were complied into the computer for  making land analysis. Secondly, land use decisions were taken. And lastly, some fundamental principles and organization model for “integrated management” of Eğriova yayla ecosystem were determined.

 

1. Amaç ve Kapsam:

Türkiye’de yaylalara çıkmak, yüzyıllardan beri gelenek haline gelmiştir. Geleneksel yaylacılık faaliyetlerinin halen devam ettiği yerlerde, yaylacılığın sayfiye anlamı ikinci planda kalmaktadır. Bölge halkı arasında yaylalara çıkmanın doğal ve ekonomik niteliklerinin olmasının yanı sıra, kültürel ve sosyal özellikleri de önemlidir (İncekara vd. 1997).

Diğer taraftan, ülkemizdeki bazı yaylalarda, geleneksel yaylacılık faaliyetlerinin önemini yitirmesi ya da yok olmaya yüz tutması ile birlikte; özellikle yerel halk ve turizm şirketlerinde bu alanlardan elde edilecek turizm ve rekreasyon geliri beklentisi ortaya çıkmaktadır. Bu durumun yaylalarda yaşanan yetki karmaşası ve denetimsizlik sorunu ile birleşmesi sonucu, kaçak ve çirkin yapılaşma artmaktadır. Ayrıca, yaylaları ziyaret eden, gittiği yöreye kendi beklentilerini taşıyan ve yerel toplumun değer yargılarına saygı göstermeyen bazı turistler, yöredeki kültürel dengelerde olumsuz değişikliklere yol açmaktadır. Bu bağlamda, yaylalarda gerçekleştirilecek turizm ve rekreasyon planlaması oldukça önemlidir ve kıyılarımızda oluşan zararlanmaların yaylalarımızda da yaşanmaması için akılcı planlama yaklaşımları içine girilmesi gerekmektedir.

Ülkemiz sınırları içinde günümüze kadar bakir kalmayı başarabilmiş yayla örneklerine nadir de olsa rastlanabilmektedir. Araştırma alanı olarak seçilen “Eğriova yayla ekosistemi”, Karaşar beldesi halkı tarafından kullanılmaktadır. Karaşar, Ankara’nın Beypazarı ilçesine bağlı; Ankara’nın 126 km. kuzeybatısında, Beypazarı’nın ise 26 km. kuzeydoğusunda ve Bolu’nun güneydoğusunda yer alan; denizden yüksekliği 1356  m. olan, bir beldedir.

Karaşar beldesine, idari olarak bağlı olduğu Beypazarı’ndan, İnözü Vadisi’ni izleyen asfalt yol üzerinden ulaşılmakta; yerleşim birimi içinde, Karaşar Belediyesi binasından sonra Eğriova yayla ekosistemine kadar stabilize olan yol, daha sonra İstanbul-Ankara otoyoluna bağlanmaktadır.

Araştırma alanı olarak, Eğriova yayla serisi sınırı tanımlanırken; Karaşar’dan itibaren, Karaşar halkı tarafından kullanılmakta olan yaylaları içeren ve yayla şenliklerinin yapıldığı “Çatalçörten”le sonlanan yaklaşık 40 km.lik bir doğrultu üzerindeki yaylaların oluşturduğu coğrafi bir sınır ortaya konmuştur (Harita 1).

Karaşar’dan 7 km. sonra, kuzeyde çalışma alanındaki ilk yayla olan Çukurören başlamaktadır. Bu yayla en fazla yerleşimin olduğu alandır. Daha sonra, yaklaşık 25-30 km.lik bir hat boyunca irili ufaklı; Belenova, Kuyucak, Eğriova, Yeniyayla, Bataklık, Kerpiç, Sarıalan, Demirci, Velev Boğazı, Sarı Ahmet, Eşe ve Battallar isimleri ile yaylalar uzanmaktadır.

Zengin doğal ve kültürel kaynakları ile turizm ve rekreasyona yönelik faaliyeler için oldukça çekici görünen yaylanın; çok yakın bir gelecekte geniş bir kullanıcı kitlesi tarafından keşfedilmesi kaçınılmazdır. Bu bağlamda, Eğriova yayla ekosisteminin turizm ve rekreasyona yönelik faaliyetlere açılması durumunda; alanının sahip olduğu değerlerin korunması ile insan aktiviteleri arasındaki çelişkiyi mimimuma indirecek, sürdürülebilir gelişim temeline dayalı bir denge içeren “bütüncül bir yönetim anlayışının” ortaya konması gerekmektedir. Aksi takdirde, sözkonusu yayla ekosistemi de bilinçsiz ve plansız bir şekilde yoğun kullanıma açılan diğer alanlar gibi, kısa zamanda geri dönüşü mümkün olmayan zararlanmalar ile karşı karşıya kalacaktır.

Araştırmada ayrıca; Eğriova yayla ekosistemi örneğinde geliştirilecek olan bütüncül yönetim yaklaşımının diğer yayla ekosistemlerinin planlanması için de örnek alınabilecek bir çalışma olması amaçlanmıştır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 1.

 

2. Materyal:

Eğriova yayla ekosisteminin bütüncül yönetimini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada ana ve yardımcı materyali; araştırma alanı olan Eğriova yayla ekosistemi, haritalar ve diğer veriler, arazi çalışmalarından elde edilen veriler, uydu görüntüsü, hava fotoğrafları ve anketlerden elde edilen veriler oluşmaktadır.

2.1. Araştırma alanı

Araştırma alanı olan “Eğriova Yayla Ekosistemi”, Ankara ili, Beypazarı ilçesi Karaşar beldesi halkınca kullanılmaktadır. Karaşar’dan 7 km. sonra, çalışma alanındaki ilk yayla olan Çukurören başlar. Daha sonra, yaklaşık 25-30 km.lik bir hat boyunca sağlı sollu, irili ufaklı yaylalar uzanmakta ve sözkonusu yayla yerleşimlerinin tümü “Eğriova yayla serisi” olarak adlandırılmaktadır. Eğriova Yayla ekosisteminin araştırma alanı olarak seçilmesine ilişkin özellikler şu şekildedir:

Ø      Karaşar beldesi, İç Anadolu'nun Yukarı Sakarya Bölümü'nde yer almakta olup, sosyo-kültürel bakımdan farklı özelliklere sahiptir.

Ø      Günümüz sosyo-ekonomik koşulları nedeniyle Karaşar’da geleneksel yaşam biçimi yavaş yavaş değişmeye başlamış ve yöredeki kültürel değerler unutulmaya yüz tutmuştur. Ancak cenaze ve düğün gibi toplumsal olaylarda halen bu gelenekler yaşatılmakta, insanlar birbirine destek olmaktadır.

Ø      Yaşlı nüfus, Karaşar'daki geleneksel yaşamı bilen ve bunu özellikle giyim tarzı ile yansıtan son kuşaktır.  Genç nüfus ise, iş bulma ve eğitim amacıyla özellikle Ankara ve İstanbul gibi büyük kentlere göç etmiştir. Ancak yazın genellikle tatil amacıyla yöreye gelmekte ve bu sayede Karaşar ile bağlarını koparmamaktadır.

Ø      Karaşar beldesinin bulunduğu yerde yükseklik 1300 metredir. Araştırma alanı olan Eğriova yayla ekosisteminde ise yükseklik yer yer yaklaşık 2000 metreye kadar artmaktadır.

Ø      Eğriova yayla ekosistemi, Ankara’ya oldukça yakın konumlanmış olmasına rağmen Ankara halkının büyük bir çoğunluğu tarafından bilinmemektedir.

Ø      Yayla, halen stabilize olan yolu ile oldukça doğal bir ortamdır.

Ø      Karaşar halkının doğaya saygısı ve onunla uyum içinde yaşamasının yanı sıra “Eğriova yayla ekosistemi”ni ziyaret edenlere karşı engin hoşgörüsü ve konukseverliği, dikkate alınmaya değer özelliklerdir.

Ø      Ankara ile Bolu arasında geçiş bölgesinde konumlanmış olan araştırma alanı, bitki coğrafyası açısından step ve orman geçiş bölgeleri bitki örtüsünün yanı sıra yumrulu ve soğanlı bitkilere ve faunaya ait değişik örneklere sahiptir.

Ø      Yaylada halen geleneksel yaylacılık faliyetleri devam etmekte ve bu faaliyetler sonunda yöreye ait hayvansal ürünler ile süt ürünleri elde edilmektedir.

Ø      Yöreye özgü mutfak kültürü oldukça zengin örnekler içermektedir.

Ø      Yöresel el sanatları da alanı cazip kılan faktörler arasındadır.

2.2. Haritalar ve diğer veriler

Ön etüdün gerçekleştirilmesi ve çevre ile ilişkilerin ortaya konması amacıyla;

Ø      T.C. M.S.B. Harita Genel Komutanlığı 1/100 000 ölçekli Türkiye Haritasından,

Ø      Karayolları Genel Müdürlüğü web sayfasında yer alan Türkiye Karayolları haritasından ve

Ø      Turizm Bakanlığı 1/850 000 ölçekli Türkiye Haritasından yararlanılmıştır.

Araştırma alanının geçmişten günümüze durumunun değerlendirilmesi ve kaynaklarının tanımlanarak analiz edilebilmesi için;

Ø      M.S.B. Harita Genel Komutanlığı’nın 1981 yılına ait 1/25 000 ölçekli H27b2, H27b3, H28a1, H28a4 ve G28d4 “topoğrafik haritaları” ve “sayısal yükseklik paftalarından”,

Ø      Orman Bakanlığı, Beypazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Eğriova Orman İşletme Şefliği’nin 1/25 000 ölçekli “orman yolları şebeke planından”,

Ø      Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, Beypazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Eğriova Orman İşletme Şefliği, “orman amenajman planından”,

Ø      T.C. Köyişleri Bakanlığı, Toprak-Su Genel Müdürlüğü, 1/25 000 ölçekli “sayısal toprak paftaları” ve “Ankara İli Toprak Haritası ve Toprak Kaynağı Envanter Raporlarından”,

Ø      Maden Tetkik Arama Enstütüsü 1/25 000 ölçekli “sayısal jeoloji paftalarından”

Ø      Devlet İstatistik Enstitüsü 1997 yılına ait “genel nüfus sayımı” ve 1998 yılı “ekonomik ve sosyal göstergelerinden”,

Ø      Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden elde edilen meteorolojik bilgilerden,

Ø      Somuncu (2001)’nun çalışma alana ilişkin hazırladığı 1/25 000 ölçekli “jeomorfoğrafya haritasından”,

Ø      Öztekin ve Tezcan (2001)’nın çalışma alanına ait “doğal bitki örtüsü listesinden” ve

Ø      Konu ile ilgili yerli ve yabancı yayınlar ile önceki çalışmalardan yararlanılmıştır.

2.3. Arazi çalışmalarından elde edilen veriler

Çalışma alanına 1998-2002 yılları arasında farklı mevsimleri içerecek şekilde çeşitli dönemlerde gidilmiş ve bu sayede alandaki mevcut mevsimsel değişiklikleri ortaya koyabilecek fotoğraf, slayt ve kamera görüntüleri elde edilmiştir.

Bunun yanı sıra Beypazarı ve Karaşar Belediyesi, Karaşar Kültür, Yardımlaşma, Turizm, Güzelleştirme Derneği ve Karaşar Güç Birliği’ ile yapılan çeşitli görüşmelerde; ilçe ve belde bazında sosyo-ekonomik yapı hakkında bilgi toplanmıştır.

2.4. Hava fotoğrafları

Araştırma alanı ile ilgili uzaktan algılama çalışması kapsamında;

Ø      M.S.B. Harita Genel Komutanlığı’ndan alınan 1970 yılına ait 8 adet 1/30 000 ölçekli ve 1998 yılına ait 10 adet 1/35 000 ölçekli “monoskopik hava fotoğrafından” yararlanılmıştır.

Yukarıda belirtilen materyallerin yanı sıra, bazı bilgisayar yazılım ve donanımlarından da önemli ölçüde yararlanılmıştır. Uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) analizleri için Arcview 3.2 ve TNT.mips yazılımlarından ve ayrıca, şekil, çizelge ve haritaların hazırlanması ve sunulabilir duruma getirilebilmesi için windows programından, anketlerin değerlendirilmesinde ise SPSS paket programından yararlanılmıştır. Çalışmaların büyük kısmı Pentium 2-256 RAM bilgisayarlarda gerekleştirilmiş, fotoğrafların bilgisayar ortamına aktarılması için A4 scanner, çıktıların alınabilmesi için ise Laserjet ve Paintjet yazıcılar kullanılmıştır. 

2.5. Anketlerden elde edilen veriler

Araştırmanın bir diğer materyalini Eğriova yayla serisi ile ilgili anket çalışmasından elde edilen veriler oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında, Karaşar beldesi halkının ve Eğriova yayla serisini yazın kullanan insanların turizm ve rekreasyon kavramları hakkındaki bilgi düzeyleri, yaylanın kullanılış amacı, beklentileri, sorunları, eğitim düzeyleri, meslekleri, tatil tercihleri ve Eğriova yaylasının turizm ve rekreasyona açılması konusundaki görüşlerini ortaya koymak amacıyla Ek 1’de yer alan anket hazırlanmış ve100 kişiye uygulanmıştır.

3. Yöntem

Araştırmayı gerçekleştirebilmek ve Eğriova yaylasının duyarlı bir ekosistem olarak sahip olduğu önemi ortaya koyabilmek amacıyla değişik yöntemler incelenmiş ve çalışma konusu ile ilgili olarak dünyadaki ve ülkemizdeki anlayış ortaya konmuş, konuyu açıklayan kuramsal temeller ortaya konup yorumlanmış, tanımlamalar yapılarak genel çerçeve belirlenmiştir. Daha sonra, yönteme ilişkin genel akış şeması geliştirilmiştir (Şekil 2).

Çalışma alanının sınırları belirlenirken; ilk başta havza bazında bir sınır ortaya konulması düşünülmüş ancak bu durumda Karaşar beldesi ve Eğriova yayla serisi haricinde köyler ve yaylalar alana dahil olduğundan bu görüşten vazgeçilmiştir.

Çalışma alanı bir yayla ekosistemi olduğundan, idari bir sınır belirlemek de mümkün olmamıştır. Bu nedenle Eğriova yayla serisini oluşturan küçük mahalle gruplarını ve yayla serisinin sonlandığı şenlik alanını da içine alacak şekilde dağların en yüksek noktaları, vadiler ve nehirleri izleyen coğrafi bir çalışma alanı sınırı belirlenmiştir.

Çalışma alanı sınırlarının ortaya konmasında, alana ilişkin uydu görüntüsü ve hava fotoğrafları da yönlendirici olmuştur.        

Toplanan veriler ve çalışma alanının özelliklerinden yola çıkılarak araştırma alanı için “anket" ve Coğrafi Bilgi Sistemleri kapsamında “kullanımların nitelik haritalarının ortaya konması” (alan analizleri) olmak üzere iki temel yöntem belirlenmiştir.

3. 1. Anket

Anket çalışması için öncelikle çalışma alanı olan Eğriova yayla serisindeki toplam populasyon belirlenmiştir (498 hane). Bunlar içinde homogen bir üretim biçimi veya  yayladan fayda sağlama  gibi belirgin bir özellik bulunmamaktadır. Bu nedenle, yapılan saha incelemeleri sonucunda, 498 hanede araştırma alanını temsil edeceği varsayılan % 20 (Sukhatme and Sukhatme 1970) oranındaki örnek hacmi (498 x 0.20), araştırma kapsamına girecek denek sayısını vermiştir. Bu rakam, 99.6 olarak hesaplandığından 100 deneğe anket uygulanmıştır. Bu denekler, basit rasgele örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Ön anketler sonucunda işleyen ve işlemeyen sorular görülmüş ve ankete son şekli verilerek Ağustos 2000 tarihinde anket çalışması gerçekleştirilmiştir (Ek 1).

Daha sonra bu anketler, kodlanarak (yani sayısal değerlere dönüştürülerek) SPSS 10.0 for Windows paket programına aktarılmıştır (Şekil 3).

 

                     ÇALIŞMA AMACININ                               ÇALIŞMA ALANI VE

                             BELİRLENMESİ                              SINIRLARININ BELİRLENMESİ

 


 GÜNÜBİRLİK VE                    UZUN SÜRELİ  

                                                                                                                                         ARAZİ GEZİLERİ

           LİTERATÜR ARAŞTIRMASI                              

                                                          VE VERİ TOPLAMA                                        

                                                                                                                                                

 

  

BÜT.Y. LE İLGİLİ      YÖNTEME İLİŞKİN          ARAŞTIRMA ALANI         UZAKTANALGILAMA   

    LİTERATÜR                   LİTERATÜR                   İLE İLGİLİ LİTERATÜR        VE CBS İLE İLGİLİ

   ARAŞTIRMASI                ARAŞTIRMASI                   ARAŞTIRMASI                           VERİLERİN                                                                                 

      TOPLANMASI

 


         

                        ARAŞTIRMA YÖNTEMİNİN BELİRLENMESİ

                        

 


                                                                                                                                                    ÇALIŞMA ALANI

                                                                                                 NİTELİK                                    SINIRLARININ

                                                          ANKET                      HARİTALARI                      KESİNLEŞTİRİLMESİ

                                                                                                                                               

 


        

 

                      ALAN KULLANIM

              TİPLERİNİN BELİRLENMESİ

 

 


        GENEL DEĞERLENDİRME

 


DE

 

ALAN KULLANIM TİPLERİNE GÖRE  NİTELİK

     HARİTALARININ OLUŞTURULMASI

 

 

 


BÜTÜNCÜL YÖNETİME İLİŞKİN MODELİN VE

                                      ALAN KULLANIM KARARLARININ ORTAYA KONMASI

 

 


                                               

                                                                                 

 

    ÖNERİLER

   

 

Şekil 2. Eğriova yayla ekosisteminin bütüncül yönetiminin ortaya konmasına ilişkin yöntemin genel akış şeması (Orijinal 2002).  

 

ARAŞTIRMANIN TANIMLANMASI

 

 


ANKET SORULARININ HAZIRLANMASI

 

 

 


DENEK SAYISI VE ÖRNEKLEME

YÖNTEMİNİN BELİRLENMESİ

 

 


BASİT RASTGELE ÖRNEKLEME YÖNTEMİ

 

 


ÖN ANKETİN UYGULANMASI

 

 


ANKET SORULARININ KESİNLEŞTİRİLMESİ

 

 

 


ANKETE İLİŞKİN CEVAPLARIN

BİLGİSAYARA GİRİŞİ VE SORGULANMASI

 

 


İSTATİSTİK ANALİZ

 

 

Şekil 3. Alanda uygulanan basit rastgele örnekleme yöntemine ilişkin akış şeması (Orijinal 2001).

3.2.Değerlendirme faktörlerine göre alan analizlerinin yapılması ve nitelik haritalarının ortaya konması

Araştırma kapsamında HGK’ dan alanı kapsayan iki farklı yıla ait (8 adet-1970-1/30000 ve 10 adet 1998-1/35000) monoskopik haritalar alınmış, daha sonra bunlar 400 dpi çözünürlüğünde scan edilmiş ve “tiff” formatında kaydedilmiştir. Daha sonra TNT.MİPS yazılım ortamına import edilen haritalara koordinat verilmiştir (Jeoreferanslama). Bu işlem bir diğer deyişle, hava fotoğrafı ve uydu görüntülerinde geometrik düzeltme işlemidir ve iki aşamalıdır. Öncelikle görüntü üzerinde belirli noktalara koordinat verilir. Bu işlemler için yine HGK’ dan alınan alana ait beş adet 1/25000 lik haritadan yararlanılmıştır. Her fotoğraf için yaklaşık 20 civarında yer kontrol noktası kullanılmıştır. Daha sonra, verilen koordinatlara referans haritalardan bakılıp yeniden örnekleme (resampling) yapılmıştır. Yeniden örnekleme modeli olarak iki sıralı polinom denklemi kullanılmıştır. Sonra bu fotoğraflar dört kenarından kesilmiş ve kesilen fotoğraflar da mozayiklenmiştir. Yani ayrı parçalar halindeki hava fotoğrafları tek parça haline getirilmiştir. Hava fotoğrafları Arcview 3.2. Image Analysis programında kullanılmak üzere kaydedilirken, jpg formatı koordinat içermediginden, tiff formatı ise çok yer kapladığından; “sid” formatına dönüştürülerek daha az bir yer kaplaması sağlanmıştır.

Çalışma alanı olan Eğriova yayla ekosisteminin mevcut durumunun doğru ve güvenilir olarak ortaya konmasında uzaktan algılamaya ilişkin veri olarak hava fotoğrafları rol oynarken; alana ilişkin verilerin analizinde ve öneri alan kullanımlarının nitelik durumlarının belirlenmesinde coğrafi bilgi sistemleri etkin bir araç olarak yer almıştır.

Öneri alan kullanımların değerlendirme faktörlerine göre nitelik durumlarının ortaya konması amacıyla değerlendirmeye alınan kaynaklar, alana ilişkin organizasyonu yapılan CBS’nin katmanlarını oluşturmuştur (Şekil 4).

Katmanlar belirlendikten sonra, bu katmanlara ait haritalar elde edilmiş ve buna bağlı olarak veri tabanında tasarımında yer alması istenen bilgiler saptanmıştır. Daha sonra bu bilgilerden sayısal halde elde edilemeyenler sayısallaştırılarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve UTM –1983, zon 36’ ya göre projeksiyonları yapılmıştır.

 

                                      ORMAN AMENAJMAN                        

 

        YOL-YERLEŞİM

                                                                 

                                                      ŞİMDİKİ ARAZİ KULLANIMI
                                                    
                                                    ARAZİ KULLANIM YETENEK SINIFI

                                                                               

TOPRAK

 

JEOMORFOĞRAFYA                                                      

 SU VARLIĞI

                                                                                                DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ

TOPOĞRAFYA-EĞİM               

                                                                                                                                                                               

Şekil 4. Araştırma kapsamında oluşturulan CBS katmanları (Orijinal 2002).

 

CBS’nin organizasyonunda, verilerin toplanması ve depolanmasından sonraki aşama, analizlerin yapılması olmuştur. Bu aşamada; topoğrafik haritadan alanın üç boyutlu görünüşü elde edilmiş, bakı ve eğim analizleri ve diğer haritara yönelik analizler gerçekleştirilmiştir (Sözkonusu tüm analizlere ilişkin paftalar proje raporunun en sonunda, Ek 2’ de yeralmaktadır).

Analizlerin yapılması sonrasında ortaya konan alan kullanımlarının nitelik durumlarını gösteren haritalar, araştırmanın en önemli temel yöntemini olmuştur. Bu yöntem özellikle Akpınar (1994) ve Kurum (1992)’a benzer bir yaklaşımla ortaya konmuştur.

Analiz çalışmalarının yapılabilmesi için değerlendirme faktörlerini oluşturan değerlendirme faktörlerini oluşturan eğim, bakı, jeomorfografya, su varlığı, erozyon derecesi, toprak özellikleri, arazi kullanım yetenek sınıfları, şimdiki alan kullanımı, yola uzaklık ve yerleşimlere uzaklık haritaları; 30x30 m’lik grid formlara çevrilmiştir. Su varlığı faktörü; kendi arasında gölete, dereye ve dereye olan uzaklık olarak gruplandırılmış ve bu verilere (100, 500 ve 1000 m. uzaklıklarda) “buffer zon”lar eklenmiştir. Aynı şekilde, yerleşim ve yola uzaklık için de su varlığı için geçerli olan mesafelere göre buffer zonlar oluşturulmuştur.

Daha sonra doğa sporları (trekking, ata ve bisiklete binme),  doğa inceleme (kuş gözlem, bitki inceleme) ve eğitim çalışmaları, yaylacılık, ağaçlandırma ve çadırlı kamping olarak belirlenen beş alan kullanım tipi için her değerlendirme faktörünün, “üstün nitelik” (4 puan), (3 puan), “zayıf nitelik” (2 puan) ve “değersiz” (1 puan) olmak üzere katkı derecelerinin belirlenmesine yönelik çizelgenin uzmanlar tarafından tarafından değerlendirilmesi sağlanmıştır Daha sonra bu değerlendirmelerin ağırlıklı ortalamaları alınarak ortak bir sonuca ulaşılmıştır. Uzmanlar ayrıca, değerlendirme faktörlerinin alan kullanım tiplerine göre ağırlık puanlarını (1-3 arasında) da belirlemişlerdir. Uzmanlar tarafından değerlendirme faktörlerinin ağırlık puanları ve nitelik durumlarına ilişkin çizelgeler; Akpınar (1994)’dan yararlanılarak değerlendirilmiştir. Hesaplamalara ilişkin detaylı açıklama “Analiz ve bulgular” bölümünde yer almaktadır.

Değerlendirme sonrasında, değerlendirme faktörlerinin alan kullanım tipleri ve niteliklerine gore aldıkları puanlar ve ağırlık puanları, Arcview 3.2. programının bir uzantısı olan ve sorgulamaya ilişkin işlemlerin daha kolay, anlaşılabilir ve hızlı yapılabilmesini sağlayan “Model Builder”a aktarılmış ve burada her bir alan kullanım tipi için üstün, uygun, zayıf nitelikte ve değersiz olan alanlar belirlenmiş ve çalışma alanının tümü için daha önce sayılan beş kullanım tipini içeren nitelik haritaları oluşturulmuştur.

Daha sonra alan kullanım tiplerinin tümü tek bir harita üzerinde biraraya getirilerek alan kullanım kararları belirlenmiş ve araştırma sonunda; elde edilen tüm sonuçlar doğrultusunda “Eğriova yayla ekosistemi” ne ilişkin bütüncül yönetim modeli ortaya konmuştur.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. Analiz ve Bulgular

4.1. Eğriova Yayla Ekosisteminin Bütüncül Yönetiminin Ortaya Konması

Eğriova yayla ekosisteminin turizm ve rekreasyona yönelik faaliyetlere açılması durumunda; alanının sahip olduğu değerlerin korunması ile insan aktiviteleri arasındaki çelişkiyi mimimuma indirecek, sürdürülebilir gelişim temeline dayalı bir denge içeren “bütüncül bir yönetim anlayışının” ortaya konması gerekmektedir. Aksi takdirde, sözkonusu yayla ekosistemi de bilinçsiz ve plansız bir şekilde yoğun kullanıma açılan diğer alanlar gibi, kısa zamanda geri dönüşü mümkün olmayan zararlanmalar ile karşı karşıya kalacaktır.

Eğriova yayla ekosisteminin bütüncül yönetimine ilişkin esaslar belirlenirken;

·        “Veri toplama ve depolama” (alanın en önemli özelliklerinin tanımlanarak bilgisayar ortamına aktarılması);

·        Alan analizleri sonrasında “kullanım kararlarının belirlenmesi” ve

  • Alanın “bütüncül yönetimine ilişkin esasların ve organizasyon modelinin ortaya konması”  aşamaları izlenmiştir.

4.1.1. Anket sonuçları

Eğriova yayla ekosistemi için doğru ve güvenilir kullanım kararlarının üretilmesine yönelik alan analizleri esnasında alana ilişkin beş ana kullanım tipinin belirlenmesinde  anketlerden elde edilen sonuçlar etkili olmuştur.

Çalışma alanı olan Eğriova yayla ekosistemini kullanan Karaşar beldesi halkı ve ziyaretçilerden oluşan toplam 100 kişiye uygulanan anket çalışmasından elde edilen sonuçlar da araştırma için oldukça yönlendirici nitelikte olmuştur.

Ankete katılanların cinsiyete göre dağılımlarına bakıldığında, 32’ sinin bayan, 68’inin erkek olduğu görülmektedir (Çizelge 1). Katılanların eğitim durumları ise Çizelge 2’de, yaş gruplarına göre dağılımları ise Çizelge 3’de yer almaktadır.

Katılımcıların mesleklere göre dağılımında, büyük çoğunluğu serbest meslek sahipleri ve ev hanımları oluşturmaktadır (Çizelge 4). Medeni durumları ise Çizelge 5’de yer almaktadır.

Çizelge 1. Ankete katılanların cinsiyete göre dağılımı (Orijinal 2001).

Cinsiyet

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Bayan

32

32

Erkek

68

68

Toplam

100

100

 

Çizelge 2. Ankete katılanların eğitim durumları (Orijinal 2001).

 

 

Eğitim

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Okur-yazar değil

15

15

Okur-yazar

1

1

İlkokul

29

29

Ortaokul

14

14

Lise

27

27

Üniversite

14

14

Toplam

100

100

 

Çizelge 3. Ankete katılanların yaş durumları (Orijinal 2001).

 

Yaş

Kişi Sayısı (Adet)

Oran (%)

20'den küçük

12

12

21-25

13

13

26-30

9

9

31-35

11

11

36-40

3

3

41-50

10

10

51-60

15

15

60'dan büyük

27

27

Toplam

100

100

 

Çizelge 4. Katılımcıların mesleklerine göre dağılımları (Orijinal 2001).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Meslek

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Memur

9

9

Mühendis

2

2

Emekli

12

12

Öğrenci

10

10

Serbest  meslek

19

19

Orman işçisi

6

6

Ev hanımı

19

19

Doktor

2

2

Muhasebeci

2

2

Öğretmen

3

3

Diğer

16

16

Toplam

100

100

 

 

Çizelge 5. Katılımcıların medeni halleri (Orijinal 2001).

 

 

 

 

 

  Medeni hali

Kişi Sayısı (Adet)

   Yüzde (%)

 Evli

71

71

  Bekar

25

25

  Dul

4

4

  Toplam

100

100

 

Ankete katılanların çocuk sayısı, sürekli yaşadıkları yer ve yaylada evleri varsa, yeri; Çizelge 6, 7 ve 8’de yer almaktadır.

Çizelge 6. Katılımcıların çocuk sayısı (Orijinal 2001).

 

 

 

 

 

 

 

 

Çocuk sayısı (Adet)

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Yok

28

28

1

9

9

2

15

15

3

18

18

4

9

9

5

16

16

6

5

5

Toplam

100

100

 

Çizelge7. Katılımcıların sürekli yaşadıkları yer (Orijinal 2001).

Çocuk sayısı (Adet)

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Karaşar

48

48

Beypazarı

3

3

Ankara

48

48

İstanbul

1

1

Toplam

100

100

 

Çizelge 8. Yayla evlerinin yeri (Orijinal 2001).

 Yayla evinin yeri

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Üç mahalle

1

1

Alimen

1

1

Kerpiçler

1

1

Eğriova Ayağı

2

2

Ayderesi

3

3

Battallar

3

3

Eşe mahallesi

4

4

Kuyucak

4

4

Hasanbaba

5

5

İmirze

5

5

Selemet (Sarıahmet)

6

6

Tangırlar

6

6

Yenimahalle

7

7

Demirci

7

7

Çukurören

19

19

Velev boğazı

9

9

Sarı alan

10

10

Yok

7

7

Toplam

100

100

 

Anketi cevaplayanların büyük bir çoğunluğu, Eğriova yayla serisini yaylacılık amacı ile kullanmaktadırlar. Bunu tatil amacı ile kullananlar izlemektedir (Şekil 5). Tatil amacı ile gelenlerin, bu yaylayı tercih nedeni ise çoğunlukla doğanın bozulmamış oluşu ve manzara güzelliği ile zengin flora-fauna, manzara güzelliği ve doğanın bozulmamış oluşudur (Şekil 6). Katılımcıların büyük çoğunluğu, tatil için yaylaları tercih etmektedirler (Çizelge 9).

 

Şekil 5. Katılımcıların yaylaya geliş amacı (Orijinal 2001).

Şekil 6. Tatil amacıyla gelenlerin Eğriova yayla serisini tercih nedeni (Orijinal 2001).

 

Çizelge 9. Katılımcıların tatil amacıyla tercih ettikleri yer (Orijinal 2001).

 

 

 

 

 

 

Tatil için tercih ettiği yer

Kişi Sayısı (Adet)

        Yüzde (%)

Deniz kenarı

9

9

Yayla

40

40

Dağlık alanlar

2

2

Deniz kenarı ve yayla

4

4

Diğer

1

1

 

Tatil amacıyla yaylaya gelenler, genellikle yaz tatili ve hafta sonlarını tercih etmektedir (Çizelge 10). Yaylaya gelenlerin alanda uzun süre kalmalarını engelleyen faktörlerin başında hava koşulları gelmektedir. Hakikaten, Eğriova yaylasda yaz akşamları bile oldukça serin olmaktadır (Şekil 7).

Tatil amacıyla yaylaya gelenler, konaklama amacıyla yaylada en çok yayla evlerinin yer almasını istemektedirler. Bu soruyu yaylaya yaylacılık amacıyla gelenler ise cevapsız bırakmışlardır (Şekil 8).

Çizelge 10. Tatil amacıyla gelenlerin, yaylaya geliş zamanı (Orijinal 2001).

 

 

 

 

 

 

 

Yaylaya geliş zamanı

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Hafta sonu

11

11

Resmi tatiller

1

1

Yaz tatili

37

37

Hafta sonu, resmi tatiller ve yaz tatili

3

3

Hafta sonu ve yaz tatili

3

3

Resmi tatilller ve yaz tatili

1

1

 Şekil 7. Katılımcıların alanda uzun süre kalmalarını engelleyen faktörler.

 

Belde halkın büyük kısmı yaylaya yaylacılık amacıyla gelmektedirler. Bunların yaylada gerçekleştirdikleri faaliyetler içinde birinci sırayı, hayvancılık almaktadır. Bu da çoğunlukla büyükbaş hayvancılıktır (Şekil 9). Hayvanların beslenmesinde ise daha çok kendilerine yeter üretim yapma fikri hakimdir. Pazara yönelik bir üretim söz konusu  değildir (Çizelge 6.11 ve 6.12).

Şekil 8. Tatilcilerin yaylada konaklama bakımından tercihleri (Orijinal 2001).

Şekil 9. Yaylada gerçekleştirilen faaliyetler (Orijinal 2001).

 

Çizelge 11. Yaylaya götürülen hayvanların beslenmesindeki birinci amaç.

 

 

Hayvanların beslenmesindeki birinci amaç

Kişi Sayısı (Adet)

Yüzde (%)

Ticari amaçla

2

2

Süt ürünlerinden ve yününden yararlanmak amacıyla

55

55

 

Çizelge 12. Hayvanlardan elde edilen ürünlerin değerlendirilmesi.

 

 

 

Ürünlerin değerlendirilmesi

Kişi Sayısı (Adet)

Oran (%)

Halkın kendisi tarafından tüketilerek

15

15

Bir kısmı satılarak, bir kısmı halk tarafından tüketilerek

42

42

Ankete cevap verenler, yaylaya gelen ziyaretçilerin en çok çevre kirliliğine neden oldukları görüşündedirler (Şekil 10).

Şekil 10. Yaylaya ziyaretçilerin verdikleri zararlar (Orijinal 2001).

Ankete katılanların yalnızca yarısı, Türkiyede son yıllarda gelişmekte olan dağ ve yayla turizmi konusunda bilgi sahibidirler (Şekil 11). Ama büyük bir kısmı yaylanın yerli ve yabancı  turistlerce ziyaret edilmesini istemektedir (Şekil 12).

Şekil 11. Türkiyede son yıllarda gelişmekte olan yayla ve dağ turizmi hakkında bilgi durumu.

 

Şekil 12. Eğriova yaylasını yerli ve yabancı turistlerin ziyaret etmesini ister misiniz?sorusuna verilen cevap (Orijinal 2001).

Yerel halkın yaylada gerçekleştirilecek turizm faaliyetlerine ilişkin endişeleri vardır Bu soruya cevap vermeyenler, yaylaya tatil amacı ile gelenlerdir (Şekil 13). Bu da yörenin geleneksel kültürünün bozulacağına ilişkin bir endişedir. Yaylaya tatil amacıyla gelenler, bu soruyu da cevaplamamışlardır (Şekil 14).

Şekil 13. Yaylada gerçekleştirilecek turizm faaliyetlerinin yaşantınız üzerinde olumsuz etkisi olur mu? sorusuna verilen cevap (Orijinal 2001).

 

Şekil 14. Yörenin geleneksel kültürü bozulur mu? sorusuna verilen cevap.

 

Halkın büyük bir kısmı yayladan turistik  kazanç elde etmeyi istememektedirler. Bu soruya olumlu cevap verenlerin çoğunluğu ise rehberlik ve yiyecek satışını tercih etmektedirler (Şekil 15).

Şekil 15. Yayladan elde edilmesi istenen turistik kazanç.

Anketi cevaplayanlar genellikle kredi verildiğinde, pansiyonculuk yapmayı istemektedirler. Bu soruya yaylaya tatil amacı ile gelenler ise cevap vermemişlerdir (Şekil 16).

Şekil 16. Kredi verilirse pansiyonculuk yapma isteği.

 

Özellikle yaylacılık yapanların en büyük sıkıntısı daha önceki bölümlerde de açıklandığı gibi elektriktir (Şekil 17). Diğer yandan asfalt yola, ufak bir farkla olsa da hayır demektedirler (Şekil 18). Son  olarak, katılımcılar kışın yeterli ulaşım olsa dahi yaylada kalmayı istemediklerini belirtmişlerdir (Şekil 19).

Şekil 17. Yaylada elektrik isteği.

Şekil 18. Yaylada asfalt yol isteği.

Şekil 19. Kışın yeterli ulaşım olursa, yaylada kalır mısınız? sorusuna verilen cevap.

 

4.1.2. Alan analizleri sonrasında kullanım kararlarının belirlenmesi

Yöntem kısmında daha önce de açıklandığı gibi, “Alan Analizlerinin Yapılması ve Nitelik Haritalarının Ortaya Konmasında” Akpınar (1994) ve Kurum (1992)’a benzer  yaklaşımla ortaya konan bir yöntem kullanılmıştır.

Değerlendirme faktörlerinin alan kullanım tipine göre göreceli ağırlıklarına uzmanlar tarafından verilen puanlar (1 ile 3 arasında) Çizelge 13’de yer almaktadır.

Uzmanlar tarafından verilen değerler, aşağıda yer alan formüller yardımıyla hesaplanarak değerlendirme faktörlerinin ağırlık dereceleri ortaya konmuştur (Çizelge 14).

          n                                                     m

DT = Σ Dfu                              Af = DT / Σ

         u=1                                                 f=1

 

DT       = Uzmanlara tarafından f değerlendirme faktörüne verilen değerler toplamı

u          = 1’den n’e kadar uzman sayısı

f           = 1’den m’e kadar faktör sayısı

Dfu       = f değerlendirme faktörüne u uzmanı tarafından verilen değerler

Af        = f değerlendirme faktörünün ağırlığı

 

Formül sonuçlarından ortaya çıkan ağırlık puanlarına ilişkin değerlerin sıfırdan sonra üç haneli olması, hesaplama işlemini güçleştireceğinden; değerlerin tamsayı ile ifade edilmesine çalışılmıştır.

Bu amaçla, elde edilen minimum ve maksimum değer arasındaki fark bulunup 3’e bölünerek elde edilen değerin minimum değerlere eklenmesiyle gruplama yapılarak (1,2,3) olmak üzere 3 grup oluşturulmuştur (Çizelge 15).

 

Minimum değer= 0.053, Maksimum değer= 0.126

 

Nitelik durumlarının belirlenmesinde ise, uzmanlar tarafından verilen değerlerden, nisbi ağırlığa sahip alanın seçimi esas alınarak, nitelik derecelerini gösterir bir çizelge hazırlanmıştır (Çizelge 16).

Bilgisayar yardımıyla “model builder” kullanılarak yapılan veri analizi çalışmalarında, daha önceden belirlenen beş kullanım tipi için dikkate alınan değerlendirme faktörü ayrı ayrı analiz edilmiştir. Örneğin; doğa sporları ve eğim faktörü arasındaki etkileşimde; yeniden sınıflandırma (reclassification) yapılarak oluşturulan model, Şekil 20’deki

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

gibidir. Bu modelin çalıştırılması ile ortaya konan Harita 2’de; eğim değerlendirme faktörü olduğunda doğa sporları için üstün ve uygun nitelikli, niteliksiz ve değersiz alanlar rahatlıkla algılanabilmektedir. Buna göre; egim değerlendirme faktörü olduğunda, alanın büyük bir kısmı üstün nitelik özelliği göstermektedir.

       eğimdoğasp                             reclass                       eğimdoğasp_recl                               

Şekil 20. Model builderde eğim ve doğa sporları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla hazırlanan model (Orijinal 2002).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 2.

Söz konusu işlem, 12 değerlendirme faktörü ve 5 ayrı kullanım tipi için ayrı ayrı tekrarlanmıştır. Daha sonra yine model builder kullanılarak, her bir kullanım tipi için 12 ayrı değerlendirme faktörü, ağırlık puanları da dikkate alınarak “aritmetik çakıştırma-üst üste bindirme” (aritmethic overlay) işlemine tabi tutulmuş (Şekil 21) ve her bir kullanım için üstün ve uygun nitelikli, niteliksiz ve değersiz alanlar belirlenmiştir (Harita 3, 4, 5, 6 ve 7).

Son olarak bu beş kulanımın tümü için üstün nitelikli alanlar üst üste çakıştırılarak tek bir paftada biraraya getirilmiş ve alan kullanım kararlarını içeren sonuç paftası ortaya konmuştur (Harita 8). Buna göre alan içinde daha çok;

·        Doğa inceleme çalışmaları ve eğitim amaçlı doğa gözlemleri ile

·        Doğa sporları ve rekreasyonel aktivitelerin ağırlık kazanması gerektiği ortaya çıkmıştır.

 

Bu bağlamda Eğriova yayla ekosistemi; yaban yaşamı gözlemi, ornitoloji (kuş gözlemi) ve botanik inceleme çalışmaları için  bir doğa merkezi gibi kullanılmalıdır.  Alan ayrıca, eğitime ve bilimsel amaçlı çalışmalara açılmalı ve bu çalışmalar her yaştan ve meslekten ziyaretçi gurubunu ilgilendirmelidir.

Eğitim sayesinde doğal çevreye yönelik tehditler konusunda halkın dikkatinin artırılması oldukça önemlidir. Öğretmen ve öğrencilerin sadece kitap okuyarak veya televizyon seğrederek doğa sevgisinin artacağını ummak yanlış bir davranıştır. Doğa sevgisi, doğa ile onun büyüleciliği, çeşitliliği ve güzelliği ile dorudan teması gerektirir.

Bu bağlamda il ve ilçelere günübirlik bir ulaşım mesafesi içinde olan Eğriova yaylasına,  Şubat sonu Mart başında geofitlerin tanınması ve incelenmesine yönelik ziyaretler başlatılmalıdır. Bu ziyaretler yaz aylarında öğrenim çağındaki gençlere yaylanın bitki ve hayvan varlığının gösterilmesi ve bilim adamlarına inceleme olanakları sunması bakımından da önemli olacaktır.

Yaylayı ziyarete gelenler için eğitim ve bilgilendirme çalışmalarına Karaşar beldesinde başlanmalı; beldede öncelikle ziyaretçilere, bilgisayar ortamında kardelenler ve diğer geofitler, yörenin tarihi, kültürel yapısı, geleneksel kıyafetleri, yemek kültürü gibi özelliklerinden oluşan 15-20 dakikalık sunumlar hazırlanmalıdır.

Yöreye gelen insanlar için tanıtıcı broşürler ve halkı eğitmek için klavuz kitapçıkların hazırlanması da oldukça gereklidir. Çünkü; insanlar bu alanı bildikleri ve tanıdıkları ölçüde hassas ve dikkatli olacaklardır.

Eğriova yayla ekosistemi, doğa inceleme ve eğitim çalışmalarına ek olarak; kontrollü piknik, fotoğraf çekme; göletlerde olta balıkçılığı ve kanoya binme gibi rekreasyonel aktiviler ile ata ve bisiklete binme, trekking gibi doğa sporlarına da olanak tanımaktadır.

Şekil 21. Model builder’da “aritmetic overlay” işlemine ilişkin kurgu (Orijinal 2002).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 3.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 4.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 5.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 6.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 7.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Harita 8.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Büyük bir çoğunluğu orman alanları içinde yer alan çalışma alanında gelişigüzel ateş yakılmasının mümkün olduğunca önlenmesi ve piknik aktiviteleri için planlanacak kontrollü alanlarda, kullanıcıların konforunu sağlamaya yönelik olarak tuvalet, çeşme, piknik masaları ve çöp kutuları gibi planlama elemanlarına yer verilmesi gerekmektedir.

Yayaların yarım saatte yürüdüğü yolun yaklaşık 2 km. ve Eğriova yayla ekosisteminin uzunluğunun da yaklaşık 40 km. olduğu ve stabilize bir yolla ulaşıldığı düşünülürse; “Çukurören yaylası” ile başlayıp “şenlik alanı” ile sonlanan hat iyi bir trekking güzergahıdır (Bkn Harita 8). Demirayak ve Kürüz (1993)’e göre; trekkingin temel felsefesinde, kişi veya grupların yerleşimden ayrıldıktan sonra, insan yapısı çevreden uzaklaşması ve doğayla iç içe olması olgusu bulunmaktadır.

Urban Research and Development Corporation (1980)’a göre ise; trekking daima yaban yaşamı, flora ve kuş gözlemi gibi doğa ile birlikte gerçekleştirilen aktivitelerle ve kamp alanları boyunca gerçekleştirilmektedir.

Eğriova yayla ekosisteminde ortaya konan “trekking hattı” boyunca sağlı sollu uzanan yayla serileri, molalar için oldukça uygundur. Konaklama için ise geniş düzlüklerde ve su yakınında kurulabilecek olan çadırlı kamp alanları idealdir. Çadırlı kamp alanlarında yine piknik alanlarında olduğu gibi çeşme, tuvalet, çöp kutuları gibi planlama elemanları yer almalıdır.

Doğa sporlarında orienteering de alan için uygundur. Orienteering, her türlü arazide (öncelikle ormancılık) yapılabilen, yarışmacıların kontrol noktalarını harita ve pusula yardımı ile en kısa zamanda ziyaret etme sporudur. Güzergah, yarışmacılar tarafından bulunması gereken kontrol noktalarından oluşmaktadır. Yarışmacılar kişisel ya da takım halinde olabilirler. Takımlarda birinci sporcular ilk çıkışı yaparken, birer dakikalık aralarla ikinci, daha sonra diğer sporcu çıkışı yapar. Tüm sporcular haritada belirlenen hedefleri bulmak zorundadır (Ünihaber 2001).

Yaylada gerçekleştirilebilecek olan bir diğer aktivite de iki atın yanyana gidebileceği patika-yollarda yapılan ata binmedir. Alanda yaban atları zaten binek atı olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ata binme turları, hayvan ve çiçek türlerini saptama, kuş izleme, kamp yapma, doğa fotoğrafları çekme vb. gibi aktivitelerle birleştirilebilir. Ata binme aktivitesi spor amacının yanı sıra alan içinde ulaşım için de önemli bir yaklaşım olarak ele alınmalıdır.

 

Çalışma alanında bisiklete binme sporu da aynı ata binmede olduğu gibi sporun yanı sıra ulaşım amacına da hizmet etmelidir. Çünkü yolu stabilize olan yayla ekosistemi içinde araba kullanımının mümkün olduğunca minimuma indirilmesi ve alan içinde daha çok yürüyüş, ata ve bisiklete binme şeklinde ulaşımın tercih edilmesi gerekmektedir.

Çalışma alanında ayrıca; geçmişten günümüze geleneksel bir aktivite olarak devam etmekte olan yaylacılık faaliyetleri de gözardı edilmemeli ve sürekliliği sağlanmalıdır. Yaylada, orman içinde yer alan açıklıklar hazineye ait olup bu alanlarda yaylacılık faaliyetlerine hizmet eden yayla evleri haricinde özel mülkiyete ait yapıların inşası kanunen yasaktır. Eğriova yayla serisi mimarisinin şekillenmesinde yüzyılların getirdiği kültür ve iklim koşulları ile yaylacılık faaliyetleri için gereksinimler etken olmuş, yağış ve soğuğa karşı etkin çözümler geliştirilmeye çalışılmıştır. Gerek kod sınırlamasının gerekse malzeme kullanımının önemsenmediği bu yeni kaçak yapıları yanı sıra yaylada mevcut eski evler de oldukça bakımsız durumdadır.

Bu nedenle yeni yapılacak veya modernize edilecek yayla evleri için tek tip bir modelin geliştirilmesi ve bunun uygulanması yerinde olacaktır. Örneğin, maksimum 1.5 katlı, su basmanı ve taşıyıcı duvarları taş, geri kalan kısımları ahşap ya da taş üzerine ahşap kaplamalı ve çatısı koyu kahve ya da yeşile boyanmış saç malzemeden oluşan yayla evlerinin uygulanması zorunlu hale getirilebilir.

4.1.3. Bütüncül yönetime ilişkin esaslar

Eğriova yayla ekosisteminde bütüncül yönetime ilişkin esaslarının ortaya konmasında; sahip olduğu tüm doğal, kültürel ve tarihi kaynakları ile çevre olgusu; çalışma alanı olan yaylayı sosyal, kültürel ve ekonomik bakımdan farklı ve özellikli kılan Karaşar beldesi yerel halkı ve sözkonusu alandan turizm ve rekreasyon amacı ile yararlanan veya yararlanacak olan ziyaretçiler önemli olmuştur. Buna göre;

Uzun vadeli planlama kararları: Tüm gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de özellikle rant getirecek alanlar için öncelikle kısa vadeli yaklaşımlar ve maksimum yatak kapasitesi önemsenmektedir. Bu şekildeki yanlış yaklaşımlarla sözkonusu alanlarda varolan tüm kaynaklar geri dönüşü olanaksız zararlanmalarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu durumda; zarar görmüş kaynakları yeniden doğaya kazandırmak kısmen olanaklı olsa bile uzun yıllar ve büyük parasal yatırımlar gerektirmektedir.

 

 

Eğriova yayla ekosisteminin henüz turizme ve rekreasyona tam anlamı ile açılmamış, bakir bir alan olması bir avantaj olarak değerlendirilerek; bu hatalardan arınmış, gelişmelerin önünde giden bir anlayışla planlandığında araştırma alanına çok büyük faydalar sağlanacağı bir gerçektir.

Bitkiler  ve hayvanlar için uygun yaşam ortamı: Eğriova yayla ekosisteminin en önemli doğal özelliklerini oluşturan bitki ve hayvan varlığı için uygun yaşam hazırlanması ve sürekliliklerinin sağlanması, yönetimin tüm aşamalarında temel koşul olmalıdır.

Çalışma alanında Öztekin ve Tezcan (2001) tarafından tespit edilen 15 endemik tür dahi; bütüncül yönetim yaklaşımı içinde floraya gereken önemin verilmesi gerekliliğini vurgulamak açısından önemli bir veridir.

Bitki ve hayvanların alandan uzaklaştırılmasının önlenmesi: Biyolojik ve genetik zenginliğin yerinde korunması, kamuoyunun bu işe verdiği destekle mümkündür. Sözkonusu kaynaklara sahip alanlardaki insanların bu değerlere sahip çıkması öncelik ve gönüllülük esasına dayalı olarak benimsenmesi gereken bir davranıştır.

Çalışma alanında Öztekin ve Tezcan (2001)’ın belirttiği gibi bitki zenginliğini oluşturan türler yayılış alanları açısından insan tahribatına duyarlıdır. Özellikle geofit (yumrulu soğanlı, çok yıllık bitkiler) grubuna giren türler, bu faktörlerden daha fazla etkilenebilir. Çünkü geofitler yumru ve soğan gibi vejetatif kısımlarıyla daha kolay üreyebildiklerinden, bu kısımlarının ortadan kalkması çoğalmalarını engeller. Bu nedenle, görsel açıdan da güzellik oluşturan geofitlerin korunması ve alandan izinsiz uzaklaştırılmalarının önlenmesi oldukça önemlidir.

Sözkonusu durum alandaki fauna varlığı açısından da geçerli olduğundan; bitki ve hayvanların alandan uzaklaştırılmasını önleyici bir kontrol mekanizmasının oluşturulması kaçınılmazdır.

Çevre ile uyumlu enerji kaynaklarının kullanımı: Ülkemizdeki yaylaların büyük çoğunluğunda olduğu gibi, Eğriova yayla serisinde de elektrik ve ısınma-ısıtma için enerji kaynaklarına gereksinim duyulmaktadır. Ormandan aile büyüklüğüne göre her ailenin 5-10 ster yakacak odun hakları bulunmaktadır (1 ster=0.700 m3). Ancak yerel halk bunun yeterli olmadığından yakınmaktadır. Bu nedenle enerji temini konusunda uzun dönemde çözümlemelere gereksinim vardır.

Atık yönetimi: Yaylada çöpler belediye tarafından belirli aralıklarla toplanmaktadır. Ancak, yaylada özellikle yaz döneminde kontrolsüz piknik yapma oldukça yaygın olduğundan çöpler her tarafa gelişigüzel atılmaktadır. Yaylaya dışarıdan gelenler de bu konuda yeterince duyarlı davranmamaktadır. Ayrıca, yayla şenliği sonrasında Çatalçörten mevkiinde oldukça fazla çöp birikimi olduğundan; belediye yoğun olarak çalışmak zorunda kalmaktadır.

Alan kontrollü giriş-çıkış: Yaylaya daha önce de değinildiği gibi iki yoldan ulaşım söz konusudur. Bunlardan biri Karaşar beldesi üzerinden olan ulaşım ki yerli halk bu ulaşımın etkin kılınmasını istemektedir, diğeri ise İstanbul-Ankara otoyolu üzerinden olan ulaşımdır. Özellikle ikinci ulaşım, oldukça denetimsiz olmaktadır. Koruma-kullanım dengesinin sağlanmaya çalışıldığı tüm alanlarda olduğu gibi Eğriova’da da yayla serisine kontrollü giriş ve çıkışın sağlanması oldukça önemlidir.

Çevre ile uyumlu yaylacılık ve ormancılık faaliyetleri: Turizme açılan alanlarda kırsal yaşamın bir parçası olarak yaylacılık ve ormancılık ile bunlara ait ekonomik uğraşların sürdürülmesi gerekliliği gözardı edilmektedir. Bu durumda, toplumun tüm kesimleri turizmin tek bir koluna; örneğin taşımacılığa kanalize olmakta ve birçok sorun ortaya çıkmaktadır. Bu durumun Eğriova’da yaşanmaması için, çevre ile uyum içinde sözkonusu faaliyetlerin sürdürülmesi kaçınılmazdır.

Çevre ile uyumlu yayla evleri: Gelişen alanlarda üst yapının doğal çevre özelliklerine uyum sağlaması ve estetik olması gerekmektedir. Büyük ve çok katlı otel binaları birçok alanda çevre yapısı ile uyuşmamaktadır. Pearce turistik alanlardaki değişik biçimde binaların birlikte görünümü olarak adlandırılan bu duruma "mimari dejenerasyon" adını vermiştir (Topuzlu 1989).

Eğriova yayla serisinde doğa ile uyum içinde olmayan yapılaşma örneklerine az da olsa rastlanmaktadır. Bu nedenle çevre ile uyumlu tek tip yayla evlerinin yaygın olarak kullanımı için gerekli önlemler acilen alınmalıdır.

Alan içinde izleme-denetim ve veri güncelleme: Eğriova yayla ekosisteminin önemli özelliklerine ilişkin envanter çalışmalarının yapılması; bütüncül bir yönetimin sağlanabilmesi için en önemli aşamalardan birini oluşturmaktadır.

Bir diğer önemli konu, toplanan verilerin güncellenmesi ve yönetim kararlarının alınması ve uygulamaya konması sonrasında izleme ve denetim çalışmalarının aksatılmadan sürdürülmesidir.

Yönetimde etkili kurum ve kişiler arası koordinasyon: Eğriova yayla ekosistemi ile Karaşar belediyesi, hazine müsteşarlığı, tarım ve köyişleri bakanlığı, orman bakanlığı, turizm bakanlığı ve Eğriova orman işletme şefliği gibi birçok kurum ve kuruluşun ilgisi bulunmaktadır. Ayrıca dernek ve güç birliği gibi sivil toplum örgütleri de özellikle yerel halk üzerinde yarattıkları etkiler nedeniyle alandaki faaliyetlerde etkin olmaktadırlar. Bu nedenle sözkonusu kurum ve kişiler arasında etkin bir koordinasyon ve işbirliği ortamının yaratılması önemlidir.

Çevre ile uyumlu pazar yaratma: Çalışma alanında yaylacılık faaliyetleri sonucu et ve süt ürünleri elde edilmektedir. Ancak bu faaliyetler pazara yönelik yürütülmemektedir. Bu nedenle acil olarak çevre ile uyumlu pazar yaratma çalışmalarına başlanması ve bu konuda organize olunması gerekmektedir.

Yerel halkın eğitimi: Eğriova yaylasını kullanan Karaşar beldesi halkı, doğa ile barışık ve ona saygılı bir topluluktur. Bu nedenle sahip oldukları değerlerin farkındadırlar. Bu durum yerel halkın yardımcı kurslarla eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi ile daha da pekiştirilecektir.

Yaygın çevre eğitimi uygulamalarında, gönüllü kuruluşların önemli katkıları bulunmaktadır. Bu gönüllü kuruluşlar arasında, meslek odaları, işverenler, kooperatifler, işçi sendikaları, barolar, dernekler  gibi kurumlar sayılabilir. Etkin yaygın eğitim çalışmaları için medyaya büyük görev düşmektedir. Karar mercilerindeki tüm teknik personelin ve yöneticilerin konuya oldukça duyarlı olmaları çok önemlidir (Doğan 2001).

Kadınlar ve genç nesile önem verilmesi: Kadınlar kırsal kalkınma projelerinde oldukça önemli rol oynamalarına rağmen (gerek devlet gerekse aile reisi tarafından), yeterince önemsenmemektedir. Ayrıca genç nesil için kırsal alanda yeterli iş ve eğitim imkanları yaratılmamakta ve kırdan kente göç artmaktadır.

Bu nedenle Eğriova’da özellikle kadınlar ve genç nesil, halk bilgilendirme ve bilinçlendirme toplantıları ve eğitim çalışmalarında ana ilgi grubunu oluşturmalıdırlar.

Periyodik halk katılımı ve bilgilendirme toplantıları: Yönetimde en önemli etmen insandır. Doğal alanların bozulmasında temel neden, gelişmekte olan ülkelerin çoğundaki bilgisizlik, ekonomik ve sosyal geri kalmışlıktır.

Böylesi çalışmalarda, toplumların kendi çevrelerini korumalarına imkan vermek  oldukça önemlidir. Burada toplum olarak ifade edilmek istenen, belediye gibi yerel yönetim birimindeki insanlar, çalışma alanıdaki kültürel veya etnik grup veya kırsal alandaki yöre insanıdır (IUCN, UNEP and WWF 1991).

Oldukça önemli bir konu olmasına rağmen, kırsal planlamada genellikle halkın katılmı gözardı edilmektedir. Bu nedenle Eğriova yayla ekosistemine ilişkin ortaya konacak bütüncül yönetim yaklaşımında, halkın görüşlerinin alınması ve halk bilgilendirme ve halk katılımı toplantılarına periyodik olarak devam edilmesi gerekmektedir.

Kültürel mirasın, gelenek ve göreneklerin, yöresel kıyafetlerin, geleneksel mutfak kültürünün korunması, tanıtılması ve yaşatılması: Daha önce de değinildiği gibi, çalışma alanı kültürel özellikler, gelenekler, mutfak ve giysi kültürü bakımından oldukça değerli özelliklere sahiptir. Dolayısıyla bunların korunması, ziyaretçilere tanıtılması ve yaşatılması gerekmektedir.

Hükümet dışı organizasyon (NGO)’lar ve yerel yönetimlerle işbirliği ve destek sağlanması: Gerek gündem 21’de gerekse ondan sonra oluşturulan tüm eylem planlarında, NGO’lar ve yerel yönetimlere oldukça büyük görevler düştüğü ve bu birimlerin açıkyürelilikle desteklenmesinin gerekliliği ve işbirliğinin kaçınılmaz olduğu defalarca vurgulanmıştır.

Eğriova yaylasında da burada sözü edilen tüm birimler, araştırmanın tüm safhalarına oldukça dosthane ve işbirlikçi bir tutum sergilemişlerdir. Bu durumun sürekliliğinin sağlanması, oldukça faydalı olacaktır.

Eğitimli yerel rehberler eşliğide turlar: Mclntyne, Hetherington and Inskeep (1993)’e göre olumlu sosyoekonomik etkileri; ekonomik kazanç, alanın kültürel mirasının korunması, yerel kültürel değerlerin ziyaretçilerin ilgisi ve öğrenme merakı sayesinde canlandırılması ve ziyaretçiler ile yerel toplum arasında karşılıklı kültür alış-verişi olarak sayılabilir.

Eğriova yayla ekosisteminin turizm ve rekreasyona açılması ile yöre halkından genç nesil, başta rehberlik hizmetleri olmak üzere değişik iş kollarında çalışma imkanı yakalayacaktır. Bunun için belde halkından istekli ve uygun kişilerin; çevre bilincinin aşılandığı, turizm ve rekreasyon kültürünün öğretildiği, yabancı dil bilen yerel rehberler olarak yetiştirilmesi gerekmektedir. Eğriova’da turistin dikkatini doğaya ve korunması gereken diğer değerlere çekmek de rehberin elinde olacaktır. Çünkü rehberler, ziyaret edilen yayla ile turist arasındaki ilişkiyi kontrol eden bir kimlik yükleneceklerdir.

Yöresel el sanatları, et ve süt ürünlerinin tanıtımı ve satışı: Ülkemizde çoğu alanda yaşandığı gibi Eğriova yaylasına da ziyaretçiler kendi etini, ekmeğini ve içeceğini yaşadıkları yerden götürürlerse; yerel halk turizm ve rekreasyondan hemen hemen hiçbir gelir elde edemez ve doğal olarak bu faaliyetlerin karşısında olur. Bu nedenle, yayladaki yöresel el sanatlarının, et ve süt ürünlerinin ziyaretçilere tanıtımı ve satışı üzerinde önemle durulması gereken bir kriterdir.

Yaylacılık ve ormancılık faaliyetlerine ilişkin teknik ve teknolojinin ziyaretçilere tanıtımı: Bir yöreyi ziyaret eden insanlar buradaki ekonomik geçim kaynakları ve bunların işleyişi hakkında da bilgi sahibi olmayı isterler. Özellikle kent yaşamının monotonluğundan sıkılan ziyaretçi halk için bu tanıtım oldukça zevkli ve bilgi dolu bir gezi halini alacaktır.

Yerel halk ile ziyaretçiler arasında karşılıklı hoşgörü: En çok ilgi gören turistik alanlarda turistlerin sayısının artması ve bu durumun neden olduğu kalabalık, gürültü ve çevre bozulması gibi sonuçlarla birlikte turistlerle yerel halk arasındaki ilişkilerde uyumsuzluk, gerilim ve düşmanlığın arttığı ileri sürülmüştür. Kitle turizminde turist mekanı kullanabilir ama yerel toplumla bir bütünlük sağlayamayabilir. Bu durumda fizyolojik veya psikolojik baskı altında kalan yerel halk da, savunma için harekete geçmektedir. Zaten insanların fiziksel veya sosyo-psikolojik gereksinimlerine dayalı dengelerin bozulması, gerilime yol açarak, kişileri olumsuz davranışta bulunmaya itmektedir. Aynı şekilde, konukseverce karşılanmayan ziyaretçi de bu durumdan rahatsız olabilmektedir.

Bu nedenle, ziyaretçilerle Eğriova yayla ekosistemini kullanan yerel halk arasında karşılıklı hoşgörünün sağlanması ve yayla halkının geleneksel yapısındaki konukseverlik ve alçakgönüllülüğün korunması da büyük önem taşımaktadır.

Yayla evleri ve çadırlı kamp alanlarında kısa süreli konaklama: Eğriova yaylasında zorunlu durumlarda konaklama amacıyla  uygun açıklıklarda çadırlı kamping alanları planlanabilir. Ayrıca halkın büyük bir kesimi anketlerden anlaşıldığı üzere pansiyonculuk yapmayı istemektedir. Bu nedenle alınacak uygun kredilerle kullanılabilir hale getirilecek olan yayla evlerinin pansiyonculuğa açılması da uygundur.

Yalnızca ziyaret edilen alana değil yörenin ve yöre insanının tüm özelliklerini tanımaya ilgi: Eğriova yayla ekosisteminde gerçekleştirilecek olan turizm ve rekreasyon faaliyetlerinde ziyaretçilerin sosyal davranışları da oldukça önemli olacaktır. Burada önemli olan ziyaretçilerin Eğriova’ya ve yerel topluma saygılı ve ilgili olmalarıdır.

Doğa sporları, eğitim ve bilimsel araştırmalar yönelik aktiviteler: Eğriova yaylası sahip olduğu kaynak değerleri ile doğa sporları, eğitim ve bilimsel çalışmalar için de eşsiz olanaklar sunmaktadır.

Ankara, Beypazarı ve Karaşar’da uzun süreli konaklamalar: Yaylalarda turistik faaliyetlerin yakın olan sürekli yerleşmelerde planlanmalı, yaylalar ile bu tesisler arasında günübirlik ilişkiler kurulmalıdır. Bu nedenle, Karaşar, Beypazarı ve Ankara’da uzun süreli konaklamalar için uygun planlama yaklaşımları içine girilmesi kaçınılmazdır.

Yeterli ve çevre ile uyumlu altyapı çalışmaları: Kırsal alanlarda gerçekleştirilen turizm ve rekreasyonel aktiviteler dikkatli ve iyi bir şekilde planlandıklarında, söz konusu alanlarda yerel gelişme, yeterli ve uygun altyapı hizmetleri ve çevrenin korunması konularında bir çözüm olabilirler.

Eğriova yaylasının da altyapıya ilişkin eksiklikleri bulunmaktadır ve bu eksikliklerin çevre ile uyumlu yaklaşımlarla giderilmesi ve imkanların yeterli kılınması oldukça önemlidir.

4.1.4. Bütüncül yönetime iişkin organizasyon modeli

Eğriova yayla ekosisteminin bütüncül yönetimine ilişkin organizasyon modelinin ortaya konabilmesi için, öncelikle alandaki mal sahibinin tanımlanması gerekmiştir. Eğriova yayla ekosisteminde orman örtüsü ile kaplı olan tüm alanlar; ülkemizdeki diğer orman alanlarında olduğu gibi Orman Genel Müdürlüğü’nün hüküm ve tasarrufu altındadır. Yayla yerleşimlerinin yer aldığı orman içi açıklıklar ise, tüm mera ve yaylaklarda olduğu gibi hazineye aittir. 4322 sayılı “Mera Kanunu”na göre; tahsis amacı değiştirilmedikçe mera, yaylak ve kışlaklardan kanunda gösterilenden başka şekilde yararlanılamayacağı için “turizm merkezi” olarak ilan edilmediği sürece buralarda yaylacılık faaliyetleri dışında bir düzenlemeye gidilemez.

Bu nedenle rekreasyon ve turizme yönelik hizmetler Orman Genel Müdürlüğü’ne ait olan alanlar için geçerli olacaktır. Orman Genel Müdürlüğü ise genellikle orman işletmeciliği ve ormancılık konuları ile ilgilendiğinden Eğriova Orman İşletme Şefliği sınırları dışında kalan alanlarda yapılacak düzenlemeler için kullanım hakkını Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü’ne devretmesi uygun olacaktır. Milli Parklar da alanın, daha önce belirtilen alan kullanım kararları doğrultusunda ormaniçi dinlenme yeri olarak kullanımını sağlamalıdır.

Bu bağlamda oluşturulan organizasyon modelinde; “alandan sorumlu kuruluşun” haricinde, “alan içinde yürütülecek hizmetlere destek verecek birimler” ve bu hizmetlerin yürütülmesinde görev alacak kuruluşların oluşturacağı özel bir şirket yani “işletmeci”  tanımlanmıştır (Şekil 22).

 

       ORGANİZASYON MODELİ                                        

 


Alandan sorumlu ve söz sahibi                İki taraf arasında                    İşletmeci görev üstlenecek       

kuruluş olarak                                             3 veya 10 yıllık                       kuruluşların oluşturacağı

ORMAN GN.MD. adına                             “ihale sözleşmesi”                özel şirket olarak

MİLLİ PARKLAR VE                                    imzalanır                               -KARAŞAR BELEDİYESİ

AV-YABAN HAYATI                                                                                  -ANKARA İL ÖZEL İDARESİ

GN.MD.                                                                                          -KARAŞAR KÜLTÜR,                                                                                                                                            YARDIMLAŞMA, TURİZM

           VE GÜZELLEŞTİRME DERNEĞİ

         - KARAŞAR GÜÇ BİRLİĞİ

 


                                                                                                            Halkın yapılan tüm

                                    Yürütülecek hizmetlere destek verecek birimler           çalışmalara katılımı ve

-ÇEVRE BAKANLIĞI                                                           bilinçlendirilmesi

-TURİZM BAKANLIĞI                                                      sağlanmalıdır

                                    -BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI

                                    -HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI

                                                -KÜLTÜR BAKANLIĞI  

                                                -TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

                                                - MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

                                                - İLLER BANKASI

- SAĞLIK BAKANLIĞI

                                                - DHKD, TTKD gibi gönüllü kuruluşlar

 

Şekil 22. Eğriova yayla ekosisteminin bütüncül yönetimine ilişkin organizasyon modeli (Orijinal 2002).

Ülkemizde Milli parkların tasarrufu altında olan yerlerde işletmeci sorumluluğunu devletin üstlenmesi; sözkonusu alanlarda görev alacak işçilere ödenecek ücretler ve verilecek hizmetlerin mali yetersizliklerden dolayı karşılanamaması nedeniyle genellikle tercih edilmemektedir. Bu nedenle sözkonusu alanların işletmesi özel sektör kuruluşlarında olmaktadır.

Bu modelde de alanda verilecek hizmetler, makbuz karşılığı giriş ve çıkışların ücretlendirilmesi, kamping ve piknik alanlarının tesisi, temizlik hizmetleri, alan içinde denetim ve bakım ve izleme gibi birçok görev; işletmeci olan özel sektör şirketine verilmiştir. Çok ortaklı bu özel şirkette; Ankara ili özel idaresi, Karaşar belediyesi,  dernek ve güç birliği katılım hakkına sahip olacaklardır. Sözkonusu katılımcılar; şirketin kuruluşuyla ilgili bir şirket anal sözleşmesi oluşturmalıdırlar.

Tarafların yetkilerinin sermaye birikimleri oranında olacağı bu anonim şirketin geliri, kişi yararına değil de işletmeci şirketin ana amaçlarına yönelik kullanılmalıdır. Buradan sağlanacak gelirle, alan içinde verilecek hizmetlerin kalitesinin yükseltilmesini sağlamalıdır. Bu şekildeki bir yönetim modelinin uygulanmasından sorumlu birimlerin görevleri ise, Çizelge 17’de yer almaktadır.

Çizelge17. Organizasyon modelinde yeralan birimlerin görev dağılımı. 

İŞLETMECİ   ÖZEL

ŞİRKET

BİRİM

GÖREVİ

Ankara İl Özel İdaresi

İlin kalkınma planı ve hedeflerine uygun olarak ve ilin imkan ve ihtiyaçlarını da gözönünde bulundurarak yıllık program hazırlamak ve uygulamak. Yıllık programlar, bakanlıklar, bölge ve il kuruluşlarıyla koordineli bir şekilde hazırlanır. Bu programların il genel meclisince kabulünden sonra bakanlıklarca aktarılan ödeneklere ait olan kısmı, ilgili bakanlığın onayı ile yürürlüğe girer.

İl özel idarelerinin harcama yetkisi, gelir toplama yetkisi, kaynak sağlama olanakları, ücret tarifeleri yapma ve umuma açık yerleri denetleme yetkisi; düzenleme, yasaklama ve cezalandırma yetkisi bulunmaktadır.

İl özel idareleri, kendi bütçesini yapma yetkisine sahiptir. Hizmetlerini yürütebilmek için yasal gelirleri vardır ve yasalarla belirlenenlerin dışında bunları kendi organlarının kararıyla özgürce kullanabilmektedirler.

Sivil Toplum Örgütleri (Dernek ve Güç Birliği)

 

 

Karaşarda büro kurup, eğitim, sergi toplantı, sohbet, örnek uygulamalar gibi halkla ilişkiler çalışmaları yürütmenin yanı sıra; halk eğitimi teknikleri ile Karaşar halkına, ekoturizm ve rekreasyonun özelliklerini, beldeye ve onun sakinlerine sağlıyacağı ekonomik ve toplumsal değerleri anlatmalı, halkın hem turizm ve rekreasyon aktiviteleri bakımından hem de belediye ile ilişkileri açısından sorumlulukları ve yapması gerekenleri telkin etmelidir. Gönüllü kuruluşlar ayrıca; kimi alt ya da üst yapı veya hizmetler bakımından kamu yönetiminin aşamadığı darboğazlarda belediyeye ve il özel idaresine ve kuruluşlarına destek vermeli, bazı örnek hizmetleri gerekirse kendisi üretmelidir.

Karaşar Belediyesi

Temizlik ve çöp toplama, tuvalet yapımı, altyapı hizmetleri (su, kanalizasyon, yol), planlama, denetleme, ulaşımı sağlama..Bu görevlere ilişkin harcama yapma ve gelir toplama, ücret tarifeleri düzenleme, yasaklama ve cezalandırma kararları alma

  HİZMETLERE           

DESTEK   VERECEK    BİRİMLER

İller Bankası

Teknik hizmet, finansal destek, altyapı hizmetleri içme suyu şebekesinin geliştirilmesi, belediyeye teknik yardım, eğitim, WC, kamp alanları yapımı

 

  HİZMETLERE           

DESTEK   VERECEK    BİRİMLER

BİRİM

GÖREVİ

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

 

Diğer bakanlıkların çevre düzeni planı ile ilgili görüşünü almak, çevre düzeni planı hazırlamak ve onaylamak. Su, yol ve kanalizasyon gibi önemli altyapı hizmetleri

Turizm Bakanlığı

 

 

 

 

Mali destek ve hizmet vermek (altyapı uygulamaları, tesis yapımı), çevre düzeni ortaya konan alanlarda doğa yürüyüşleri parkurlarını belirlemek ve bu yürüyüşler için gerekli asgari hizmetlerin (kamp yerleri düzenlemesi, WC, su, çöp toplama- depolama-imha, asayiş, kurtarma hizmetleri vb. nin) doğa sporu özellikleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi amacıyla valilikle temasa geçip; bu hizmetlerin yürütülmesi için en uygun çözümleri aramak. Mevcut evlerin pansiyon için revizyonu, pansiyonculuk için kredi sağlamak. Bakı noktalarını düzenlemek, turizm enformasyon hizmeti ve turizm eğitimi vermek.

Kültür Bakanlığı

 

Folklorik özellikler, geleneksel mutfak kültürü, yaşam tarzı, giysi kültürü konularında veri toplamak, bu özelliklerin geliştirilmesi, yaşatılması için bilinçlendirme çalışmaları  ve tanıtım amacıyla broşürler, el kitapları hazırlamak

Milli Eğit. Bakanlığı

 

Değişik konularda eğitilmiş insan gücü sağlamak. Merkezi ve yerel düzeyde eğitim etkinliklerinde katkı sağlamak.

Köy Hizm.Genel. Md. ve Ankara İl Md.

Yol yapımı, gölet yapımı ve bakımı. Yeterli içme suyu sağlama, kanalizasyon ve çeşme yapımı

Orman Bak.ve Orman Bölge Müdürlüğü

Gölün dolmasını önleyecek önlemlerin alınması, orman içi yolların, dinlenme kamp ve piknik alanlarının yapılması

Ç.B. Ank.İl Çevre Md.

Çevrenin korunması, iyileştirilmesi

Sağlık Bakanlığı-İl Sağlık Müdürlüğü

Doğa sporlarının tümünün planlanmasında, sağlık ve kurtarma hizmetleri verilmesi, Karaşar beldesindeki sağlık ocağının modernize edilmesi ve görevlendirilen personelin doğa sporlarına ilişkin kurtarma çalışmaları konusunda eğitilmesi

Tarım İl Müdürlüğü

Yaylacılığın devamının sağlanması yönünde eğitimler verilmesi

Bu durumda Milli Parklar ile işletmeci özel şirket arasında 1+1+1 (3 yıllık) veya 10 yıllık (Maliye Bakanlığı’nın görüşü doğrultusunda) bir ihale sözleşmesi imzalanır. Bu sözleşme, süre bitimi sonunda istenirse yenilenebilir. Sözkonusu sözleşmede taraflar, işin niteliği, ihalenin konusu gibi konular netleştirilir. Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü’nün “Ormaniçi dinlenme yerleri/günübirlik kulllanım alanlarına ilişkin ihale sözleşme tasarısı” Ek 3’de yer almaktadır.

 

 

 

 

 

5. Sonuç veÖneriler

 

Ülkemizde şu ana kadar turizm merkezi olarak ilan edilerek yoğun kullanım ve yapılaşmaya açılan birçok yaylada çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Bu duruma;

·        Koruma-kullanım dengesi ve

·        Yaylaların sahip olduğu doğal, kültürel, tarihi tüm kaynaklar üzerinde ortaya çıkabilecek etkiler düşünülmeden;

·        Alana ilişkin veri analizleri ışığında doğru ve yerinde kullanım kararları üretmeksizin;

·        Yeterli altyapı çalışmalarında bulunulmaksızın plan kararlarının geliştirilmesi ve

·        Kısa vadeli yaklaşımlarla uygulamaya geçirilmesi;

·        Yerel halkın planlamaya katılımı, bilinçlendirilmesi;

·        Değişik meslek disiplinlerinin planlamada söz sahibi olması;

·        Planlama, uygulama ve yönetimde etkili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanması;

·        Yerel yönetimler ve sivil toplum örgütlerine gereken önemin verilmesi;

·        Planlama ve uygulama sonrası, izleme ve denetim çalışmalarının gerçekleştirilmesi gibi birçok önemli konunun gözardı edilmesi yol açmaktadır.

Sözkonusu sorunlar için çözümler üretilebilmesi; ancak yaylalara ilişkin bütüncül yönetim kararlarının ortaya konması ile mümkün olabilecektir. Ancak günümüze değin yapılan çalışmalarda; konuya hep tek yönlü bakılmış, tüm faktörlerin değerlendirildiği; koruma ve kullanım arasındaki çelişkiyi minimuma indiren bütüncül yaklaşımlar içine girilmemiştir. Bu nedenle de turizme açılan mevcut yayla alan kullanımları genellikle sürdürülebilirlik ile bağdaşmamakta ve doğa ile dost bir tutum sergilememektedir.

Halen geleneksel yaylacılık faaliyetlerinin devam ettiği Eğriova yayla ekosistemi, ekoturizm için sahip olduğu olanakların yanı sıra; bünyesinde barındırdığı orman alanı ve diğer kaynakları ile Ankara, İstanbul, Bolu ve Beypazarı gibi yakın çevresi için günübirlik rekreasyonel aktivitelere yönelik bir ortam sunmaktadır. Buna rağmen  Karaşar halkı haricinde oldukça sınırlı bir kullanıcı kitlesi tarafından tanınmaktadır. Alanın günümüze kadar özelliklerini koruyarak gelebilmesinin nedeni muhtemelen bu özelliğidir.

 

Eğriova yayla ekosistemi şu anda Mayıs-Eylül ayları içinde yöre halkı tarafından yaylacılık faaliyetleri için kullanılmaktadır. Yöre halkından orman işçiliği yapanlar, yaylada Ekim ayı sonlarına kadar kalabilmektedir. Ayrıca gerek yöre halkı gerekse Karaşar’dan büyük şehirlere göç etmiş olan nesil alandan yaz aylarında tatil ve rekreasyonel aktiviteler amacıyla yararlanmaktadır. Bunun haricinde, her yıl Haziran ayının son pazarı Çatalçörten piknik alanında yayla şenlikleri yapılmakta; yaylada en yoğun kullanım bu tarihte olmaktadır.

Yayla ekosistemine giriş ve çıkışlar kontrolsüzdür, herhangi bir denetim mekanizması bulunmamaktadır. Özellikle Çukurören ve Eğriova göletleri çevresi ile yayla içindeki çeşmelerin yakınlarında ve piknik alanlarında gerçekleştirilen kontrolsüz piknik aktiviteleri nedeniyle çöpler yığılmaktadır.

Ankara, İstanbul ve Beypazarı halkının kırsal ortam içinde, günlük sorunlardan uzaklaşabileceği ve dinlenebileceği, günübirlik ulaşım mesafesi içinde yer alan, yaz ayları içinde serin bir kullanım mekanı sunan Eğriova yayla ekosistemini; oldukça yakın bir gelecekte tanıması ve bu alandan turizm ve rekreasyon amacıyla yararlanmaya başlaması kaçınılmazdır. Bu nedenle çalışma alanı olan “Eğriova yayla ekosistemi örneğinde” ortaya konan “bütüncül yönetim yaklaşımının” alanın turizm ve rekreasyona yönelik faaliyetlere açılması öncesinde uygulamaya geçirilmesi oldukça önemlidir.

Eğriova yayla ekosisteminin bütüncül yönetiminde ideal hedef; Alanının sahip olduğu doğal ve kültürel kaynakların korunması ile insan aktiviteleri arasındaki çelişkiyi mimimuma indirecek, sürdürülebilir gelişim temeline dayalı bir denge ortaya konmasıdır.”

Bu bağlamda uygulama hedefleri;

  • Flora ve faunaya ilişkin değerlerin korunması ve sürekliliklerinin sağlanması;
  • Yöreye özgü gelenekler, mutfak kültürü, el sanatları, yaşam tarzı, giyim gibi özelliklerin korunması ve geliştirilmesi;
  • Alanın değişik bilimsel çalışmalara hizmet etmesi;
  • Alanın, ilgi gruplarına (yerel halk ve ziyaretçiler)  yönelik eğitim ve bilinçlendirme aktivitelerine  hizmet etmesi;
  • Rekreasyon ve ekoturizme yönelik faaliyetlerin geliştirilmesi ve

·        Geleneksel yaylacılık faaliyetlerinin sürekliliğinin sağlanmasıdır.

 

Eğriova yayla ekosisteminde bu bağlamda geliştirilen planlama, programlama ve uygulama etkinlikleri; alanda kullanım hakkına sahip olan Orman Genel Müdürlüğü’nün yanı sıra Ankara İl Özel İdaresi, Karaşar Belediyesi, dernek, güç birliğinden oluşan özel bir işletmeci şirket ile yürütülecek hizmetlere destek verecek birimleri ilgilendirmektedir. Bu yaklaşımında başarı sağlanması, ilgili kuruluşların arasında etkili bir işbirliği ve eşgüdüm, bir başka deyişle yönetim birliği ve bütünlüğü sağlanmasına bağlıdır.

Alanın içinde verilmesi gereken hizmetler, çok çeşitlidir. Alanın tümünde etkin bir çöp toplama ağının oluşturulması; bu temizlik işleminin yine hafta sonları ve şenlik gününde sıklıkla tekrarlanması ve alanın içinde zaman zaman yapılan kontroller esnasında alanı kirlettiği tespit edilen kişilere bazı para cezalarının uygulanması gereklidir. Alana girişlerde her araca bir çöp torbası verilerek bu konuda uyarılmaları da etkili bir çözüm olacaktır.

Aynı para cezası alandan flora ve faunaya ilişkin örneklerin uzaklaştırılması durumunda da uygulanmalı ve bu durumun denetlenmesi amacıyla alan içinde aksatmadan kontroller yapılmalıdır.

Doğa sporları ve rekreasyonel aktivitelerin yanı sıra bilimsel inceleme ve eğitim çalışmalarına da hizmet edeck olan alanın ziyaretçilere tanıtımı için video programların hazırlanması, broşür ve kitapçıkların basılması, internet sayfası oluşturulması oldukça gereklidir.

Yayla evlerine kadar su ulaştırılması ya da en azından her yaylaya ve kamp alanına yeterli sayıda çeşme ve tuvalet yapılması gerekmektedir. Eğriova yayla yolunun stabilize kalması ve asfalt olmaması da hem doğa sporlarına olan uygunluğu hem de alana daha bilinçli bir ziyaretçi kitlesi gelmesini sağlıyacaktır.

Alan içinde masa, çeşme, tuvalet, çöp kutusu gibi ihtiyaçların karşılanmış olduğu organize piknik alanları planlanmalıdır. Ancak, sözkonusu alanlarda ateş yakılmasına izin verildiği takdirde, etkili bir kontrol mekanizmasının geliştirilmesi orman örtüsünün sürekliliği bakımından kaçınılmazdır.

Alan içinde yeterli sayıda, doğa ile uyumlu formda ahşap işaret levhaları kullanılarak ziyaretçilerin bilgilendirilmesi ve güvenliği sağlanmalıdır. Özellikle yoğun insan kullanımı olan alanlarda orman yangınlarına karşı çok sık uyarı levhaları konulmalı ve denetimler yapılmalıdır.

Alanda gerçekleştirilecek olan bütüncül yönetim ne kadar mükemmel olursa olsun; erişilebilirlik ve alanın engelli insanlar olan terapi (iyileştirme) etkisi asla unutulmamalıdır. Bu nedenle; engellilere yönelik hizmetler (levhalarda ses, dokunuş) gibi de imkanlar ölçüsünde sağlanmalıdır.

Bir diğer önemli konu; yaylada çevre ile uyumlu enerji kaynaklarının kullanımıdır. Enerji temini konusunda; ısınma ve ısıtma gereksinimleri için tüpgaz sobaları ve tüpler kullanılmalıdır. Ayrıca sıcak su ihtiyacı için de su depoları ve güneş panelleri kullanılmalıdır. Rüzgar enerjisi jeneratörleri de elektriğe ilişkin gereksinimler için uygun bir çözümlemedir. Bu teknolojiler konusunda halkın bilinçlendirilmesi de eğitim çalışmalarında üzerinde önemle durulması gerekmektedir.

Ev pansiyonculuğunun nakdi olarak desteklenmesinin yanısıra, halkın bu konuda eğitimi ve bilinçlendirilmesi de gerekmektedir. Yapılan anketlerde halkın büyük çoğunluğu pansiyonculuk yapmayı istediğini belirtmiştir ama bunun uygulamaya geçirilebilmesi için eğitim çalışmaları şarttır.

Yaylalarda ekonomik kazanç oluşturan el sanatları, tarım ve hayvancılık ürünlerinden turizm ve rekreasyon aracılığıyla gelir elde edilmesi için hem ziyaretçiler hem de yerel halkın çaba göstermesi ve istekli olmaları gerekmektedir. Yerel halk, ziyaretçiler için yeterli miktarda üretmeyi ve bundan kazanç sağlamayı istemeli ve bunun için örgütlenme talebi yaratılmalıdır. Bu sağlandığında yerel halkın organize olması ve kooperatifler kurarak pazara yönelik üretim yapması da mümkün olabilecektir. Ziyaretçiler de yöreye özgü ürünleri satın alarak yerel halka ekonomik bir katkı sağlamaya öncelik vermeli ve bu konuda istekli ve ilgili olmalıdırlar.

Eğriova yayla serisini kullanan Karaşar beldesi halkının sahip olduğu zengin kültürel mirası, özellikle de pek çok kişiyi bu alanlara çekecek olan gelenek ve göreneklerini korumak için eğitim ve bilinç oluşturma oldukça önemlidir. Bunun için, Karaşar beldesi halkı; dağ ve yayla turizminden elde edecekleri gelirin ancak kaynak değerlerini koruyarak sürekli kılabileceği konusunda bilinçlendirilmelidir. Sözkonusu çalışmalar için Karaşar derneği ve Güç Birliği gibi sivil toplum örgütleri ile belediyeye büyük görevler düşmektedir. Kadınlar ve gençler için düzenlenecek olan eğitici kurslar da yerel halk içinde oldukça önemli olan bu ilgi gruplarının topluma kazandırılmasını sağlayacaktır.

Karaşar beldesi halkı gelişmelere açık ve ilgilidir. Bu nedenle yerel halkın planlama kararlarına katılımları ve alandaki gelişmeler hakkında periyodik olarak bilgilendirilmeleri oldukça önemlidir.

Eğriova’da kırsal yaşamın bir parçası olarak yaylacılık, ormancılık ve bunlara ait ekonomik uğraşların sürdürülmesi  ve bu uğraşların ziyaretçilere tanıtımı da yöre halkı hakkında daha ilgili ve bilgi sahibi bir ziyaretçi kitlesinin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Yörenin geleneksel yapısını yansıtan bir diğer etkinlik olan ve her yıl Çatalçörten’de düzenlenen yayla şenliğinde de yaylanın ve sahip olduğu tüm değerlerin tanıtımını yapmak son derece önemlidir. Gerek bilgilendirme gerekse konuk ağırlama bakımından iyi organize edilecek olan yayla şenlikleri sayesinde yöreye oldukça iyi bir gelir de sağlanacaktır. Bu konuda, şenlik gününde Çatalçörten’e düzenlenecek olan günübirlik turlar dahi büyük fayda sağlayacaktır.

Ülkemizde genellikle ortaya konan planların uygulanması sonrasında izleme ve denetim çalışmaları aksatılmaktadır. Bu bağlamda bütüncül planlama ve yönetime ilişkin uygulamalar sonrasında kontrollü bir giriş-çıkışın sağlanacağı Eğriova yayla ekosistemine ilişkin veri izleme, depolama ve güncelleme ile bakım ve onarım işlemlerine aksatılmadan devam edilmeli ve bu konuda etkili bir denetim mekanizması geliştirilmelidir.

Bu araştırmada; Eğriova yayla ekosistemini sisteminin tüm ögeleri arasında karşılıklı ilişkilerin olduğu gözönüne alınmış ve bu ilişkilerin bütüncül yönetim yaklaşımı sayesinde dengelenmesine çalışılmıştır. Ülkemizde yer alan diğer yaylalar Eğriova’dan farklı özelliklere sahip olabilirler ancak söz konusu alanlar da koruma – kullanım dengesi içinde, bütüncül bir yaklaşımla ele alındıklarında burada sözü edilen tüm kriterler; sözkonusu alanın özelliklerine uyarlanarak değerlendirilebilir.

 

 

 

 

 

 

6. Kaynaklar

Akpınar, N., 1994. Açık Kömür Ocaklarında Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Doğa Onarım Çalışmalarının Milas-Sekköy Açık Kömür Ocağında İrdelenmesi. Doktora Tezi (Basılmamış), A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, PM ABD,  Ankara.

Demirayak, F. ve Kürüz, B., 1993. Aladağlar’da Dağ ve Yürüyüş Turizmi Geliştirilmesi Arayışları.

Doğan, M., 2001. Yüzyıla Girerken Türkiye’nin Biyolojik Zenginlikleri ve Sorunları. 9 Haziran 2001, TTKD ve TÜBİTAK,12-13.

İncekara, A., vd. 1997. Karadeniz Bölgesi’nde Turizmin Geliştirilmesi, Bölgesel Gelişme ve Çevreye Uyumlu Yapılaşma. İstanbul Ticaret Odası, Yayın No:1997-27, Mega Ajans, İstanbul.

IUCN, UNEP and WWF, 1991. Caring for the Earth- A Strategy for Sustainable Living, Gland.

Kurum, E., 1992. Beynam Muhafaza Ormanı ve Yakın Çevresinin Ankara Kenti Rekreasyon Sistemi Açısından Koruma-Kullanım ve Planlama İlkelerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. A.Ü. Fen Bilimleri Ens.Peyzaj Mimarlığı ABD. Doktora Tezi (Basılmamış), Ankara.

McIntyre, G., Hetherington, A. and Inskeep, E., 1993. Sustainable Tourism Development: Guide for Local Planners. World Tourism Organization, A Tourism and Environment Publication, Madrid.

Öztekin, M. ve Tezcan, F., 2001. Karaşar- Eğriova Çevresinin Bitki  Örtüsü. Eğriova Yaylası’nda Arazi Gezisi ve Halk Katılımı Toplantısı Kitapçığı, Ankara.

Somuncu, M., 2001. Karaşar-Eğriova Yayla Serisine İlişkin Jeomorfoğrafya Haritası. TÜBİTAK-YDABAG 100Y037 Nolu Proje Basılmamış Ara Raporu.

Sukhatme P.V. and Sukhatme, B.V., 1970. Sampling Theory of Surveys with Applications. Iowa State University Press, Ames, Iowa USA, 452 p.

Topuzlu, F. K., 1989. Turistik Alanlarda Kontrolsüz Gelişme ve Alanların Taşıma Kapasiteleri. Turizm Yıllığı 1988-1989, Türkiye Kalkınma Bankası, Ankara.

Turizm Bakanlığı, 1998. Türkiye Kamping Alanlar Haritası. Ankara.

Ünihaber, 2001. Heyecanın Yeni Adresi-Orienteering. Ankara Üniversitesi Haber Bülteni, 6 Ekim-30 Kasım 2001, Ankara.

Urban Research and Development Corporation, 1980. Recreation carrying Capacity Handbook: Methods and Techniques for Planning, Design and Management, Instruction Report R-80-1, Recreation Research Program, U.S.A.

7. Ekler

a)      Mali Bilanço ve Açıklamaları : Proje kapsamında alınan ödenek; fotokopi, kırtasiye, slayt ve fotoğraf filmi ve banyoları, hava fotoğraflarının Harita Genel Komutanlığından satın alınması, 5 adet topoğrafik harita alımı, bilgisayar malzemeleri, literatür, yolluk ve araç kirası kalemlerinde harcanmıştır.

b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar:(BAP Demirbaş numaraları dahil ) Proje kapsamında makina ve techizat alınmamıştır.

c) Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları)

d) Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar)

G. GÜNEŞ, 2001. “Harmony With Nature and Traditional Houses in Yaylas: Turkey Case”. XXIX IAHS World Congress on Housing, May 21-25, 2001, Ljubljana, Slovenia.

e) Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler

G. GÜNEŞ, 2001. Yaylalar ve Türkiye’de Yayla Turizmi. Ekin, Türk-Koop, Nisan-Haziran 2001, Yıl:5, Sayı:16, s.80-86.

G.GÜNEŞ, 2002. Beypazarı-Eğriova Yayla Ekosisteminin Bütüncül Yönetimi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı ABD, Doktora Tezi (Basılmamış), Ankara.