Abboosh, Noor Haqi İsmael2024-05-102024-05-102023https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/90911Bir araştırma alanı olarak diyalektoloji çalışmaları, Türkiye’de son yıllarda yaygınlık kazanmıştır. Bu alanda pek çok makale, kitap yazılmış ve tezler hazırlanmıştır. Ancak Türkiye Türkçesi ağız araştırmalarında, Irak Türkmen Türkçesi ağızlarının yeterince ele alınmadığı ve Irak Türkmen Türkçesi ağızları genel olarak düşünüldüğünde yapılan çalışmaların sınırlı kaldığı anlaşılmaktadır. Bu alanda üretilen bilimsel yayınlar olmakla birlikte henüz söz konusu ağız bölgesinin sözlüğü de hazırlanmamıştır. Bu durum, Irak Türkmen Türkçesi ağızlarını inceleyen pek çok araştırmanın yapılması gerektiğini açıkça göstermektedir. Dört bölümden oluşan ve Musul (Şirihan - Babnit - Kadıköy) Türkmen ağzı bölgesini araştıran bu yüksek lisans çalışmasında, Irak Türkmen Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi ağızları arasında değerlendirilmiştir. Irak Türkmen Türkçesi ağızları /ng/ sesinin /v/՚ye ve /y/՚ye dönüşmesi bakımından iki gruba bölünmüştür. Bu çalışmada /y/ grubu arasında yer alan Musul ilinin (Şirihan - Babnit - Kadıköy) Türkmen köyleri ağızları, çekim morfolojisi ve türetim morfolojisi açısından incelenmiştir. Çalışmada çekim ve türetim ekleri ele alınmış, derleme metinlerine dayanarak örneklerle incelenmiş, sözcük türleri değerlendirilmiştir. Sonuçta Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı olarak bu ağızlar arasında tespit edilen farklılıklar ortaya konulmuştur. Tezde derleme metinlerindeki anlamının bilmeyeceği düşünülen sözcüklerin Sözlük’ü yer almaktadır. Bu çalışmayla, Irak Türkmen Türkçesinin biçimbilgisi ve söz varlığının tespiti yönüne katkı sağlanması amaçlanmıştır. Dialectology as a field of research has become widespread in Turkey in recent years. Many articles, books and theses have been written in this field. However, it is understood that the dialects of Iraqi Turkmen Turkish have not been sufficiently addressed in Turkish dialect studies and when the dialects of Iraqi Turkmen Turkish are considered in general, the studies are limited. Although there are scientific publications produced in this field, a dictionary of the dialect region in question has not yet been prepared. This situation clearly shows that many researches should be conducted on Iraqi Turkmen Turkish dialects. In this master's study, which consists of four parts and investigates the Turkmen dialect region of Mosul (Şirihan - Babnit - Kadıköy), Iraqi Turkmen Turkish is evaluated among the dialects of Azerbaijani Turkish. Iraqi Turkmen Turkish dialects are divided into two groups in terms of the transformation of /ng/ into /v/՚ and /y/՚. In this study, the dialects of Turkmen villages of Mosul province (Şirihan - Babnit - Kadıköy), which are among the /y/ group, are analyzed in terms of inflectional morphology and derivational morphology. In the study, inflectional and derivational affixes are discussed, analyzed with examples based on compilation texts, and word types are evaluated. As a result, the differences between these dialects were revealed in comparison with Turkish. The thesis includes a glossary of the words whose meanings are thought to be unknown in the compilation texts. With this study, it is aimed to contribute to the determination of morphology and vocabulary of Iraqi Turkmen Turkish.trDiyalektolojiIrak Türkmen TürkçesiMusul (Şirihan - Babnit - Kadıköy) Türkmen AğzıBiçim BilgisiSöz VarlığıThesis