Olhan, EmineBekcan, Makbule2023-12-142023-12-142023http://hdl.handle.net/20.500.12575/89938Biyolojik materyal üzerinde bulunan patent haklarının kapsamındaki belirsizliğin yanı sıra, patent hakkının buluşun dahil edildiği her materyale genişletilebilmesi ve bitkide gömülü genetik bilginin işlevini sürdürdüğü sürece geçerli olması hem bitki çeşidi üzerindeki ıslahçı hakkı korumasını etkisiz hale getirmekte, hem de ıslahçının çalışmalarında kullanabileceği genetik materyal kaynağı havuzunu daraltabilmektedir. Bitki ilişkili yeniliklerle artan patent sayısı ve iki korumanın kapsamının örtüştüğü alanın genişlemesi ile patent koruma sistemlerinde ıslahçı istisnasının nasıl uygulanacağı giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Türkiye'de ise mülga 551 sayılı KHK'da ve takiben Sınai Mülkiyet Kanununda (SMK) ıslahçı istisnası düzenlenmemiştir. Islahçı bakış açısından SMK'da patent hakkı korumasında ıslahçı istisnası tanınmasına gereksinim olup olmadığına ilişkin mevcut durumu ortaya koymak, var ise nasıl uygulanabileceğini inceleyerek öneriler geliştirmek bu tez çalışmasının amacını oluşturmaktadır. Bu amaç çerçevesinde yürütülen saha çalışmasında, araştırma yöntemi olarak nitel araştırma durum çalışması deseni tercih edilmiş, amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik ve ölçüt örnekleme kullanılmıştır. 93 özel, 16 kamu araştırma kuruluşu ve 296 araştırmacı çalışmaya dahil edilmiştir, Araştırmacı/ıslahçıların genetik materyale ve çeşit geliştirmeye yönelik kullanılan teknolojiye / teknik bilgiye erişim koşullarını nasıl tanımladıkları, fikri mülkiyet haklarının yönetimini, ıslah yöntem ve stratejilerini etkileyen unsurları nasıl açıkladıkları 2018-2019 dönemine ilişkin veriler ile betimsel ve içerik analizi kullanılarak ortaya konulmuştur. Ayrıca SMK'da öngörülen diğer istisnaların uygulanmasında TRIPS 30. maddesine dayanıldığı göz önünde bulundurularak istisnanın sınırları ve kapsamı, menfaatler dengesinin nasıl ele alınabileceği anılan anlaşma maddesinde öngörülen üç adım testi çerçevesinde incelenmiştir. İçinde bulunulan koşulların yanı sıra genetik materyale erişim kısıtının ıslah faaliyetleri için darboğaz oluşturabileceği, bu nedenle SMK'da ıslahçı istisnasına yönelik düzenleme yapılmasına ihtiyaç olduğu sonucuna varılmıştır. Şubat 2023, 271 sayfa Anahtar Kelimeler: fikri mülkiyet, ıslahçı hakkı, patent hakkı, bitki çeşit hakkı, ıslahçı istisnası, üç adım testitrfikri mülkiyetıslahçı hakkıpatent hakkıdoctoralThesis