Adıb,Ghazal2024-10-082024-10-082024https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/91532İslam coğrafyasında sanat üretimlerine dair araştırmalar açısından kilit bir bölge konumundaki İran’ın maden sanatı eserleri üzerine yapılan çalışmamızda, İran’ın önemli müzelerinde sergilenen, henüz yerl& ve yabancı kaynaklarda yeterince tanıtılmayan 88 eser ele alınmıştır. Müze envanter fişleri, bu konuyla ilgili bilgi veren birçok yerli ve yabancı kaynak ve eserlerin fotoğrafları dikkatlice taranıp incelenmesinin akabinde bu eserler tür ve koronolojik olarak tasniflenip katalog bilgileri hazırlanmıştır. Çalışmamızın daha verimli ve nitelikli olması adına İran topraklarında İslam öncesi maden sanatı konusunda önemli kaynaklar taranıp eski medeniyetlerin ulaştığı teknik ve üsluplar tespit edilmiştir. Ele aldığımız 88 eser türleri açısından çeşitlilik göstermektedirler; aydınlatma araçları, mutfak ve yemek malzemeleri, yazı araçları ve kutular gibi kullanım eşyasından oluşan eserler, kendi türleri içeresinde de farklı formlar ve tekniklerle yapılmışlardır. Bu eserler, altın, gümüş, bakır, bakır-kalay alaşımı olan tunç, bakır-çinko alaşımı olan pirinç ve demir madenlerinden üretilip, yapım aşamasında, dövme ve döküm, süsleme aşamasında, çalma, kazıma, kabartma, delik işi, niello, kakma ve yaldızlama teknikleri kullanılmıştır. Çalışmamızda bulunan eserlerin süslemelerinde yukarda bahsettiğimiz tekn&kler tek başına kullanıldığı gibi birkaçı beraber de kullanılmıştır. Erken İslam döneminden İlhanlı dönemin sonuna kadar çalma ve kazımanın en fazla kullanılan tekn&kler olduğu öne sürülebilir. Selçuklu ve İlhanlı döneminde ise kakma tekniğinin yaygınlaştığı, çalma ve kazıma gibi daha basit olan tekniklerin paralelinde hareket ettiği görülür. Ele aldığımız örneklerin süslemeleri incelend&ğ&nde, bu süre zarfında en yaygın motiflerin yazı, bitkisel ve geometrik desenler olması, Selçuklu döneminden sonra hayvan ve insan figürlerin&n stilize bir biçimde bu motiflere eklenmes& söz konusudur. Madeni eserlerin süslemeleri erken dönemlerde bir şerit kitabe ve b&rkaç bitkisel motiften oluşmaktayken, &ler& dönemlerde komplike kompozisyonlarla eserin tüm yüzeyini kaplar biçimde yoğunlaşır. Zamanla yazı karakterler&n&n tasarımlarında çeş&tl&l&k gösteren &lerlemeler&n söz konusu olduğu kitabelerde kullanılan yazı türleri kûfi, sülüs ve nesih hatlarıdır. Kitabelerin içeriklerinde genellikle Arapça ve çeşitli biçimlerde tasarlanan kûfi veya sülüs hattıyla eserin sahibine hayırlı dua ve dilek, ş&&r ve nas&hatler&n yanında sülüs ya da nes&h hattıyla Farsça ş&&r ve övgüler yer alır. Erken dönemlerde ban& adı, kend&s&ne hayırlı d&lek &çeren met&nlerde sade kûf& &le görülürken, daha geç dönemlerde usta, bani veya yapım tarihini doğrudan aktaran kitabeler nesih hattıyla ve eserin ağız içi gibi göz önünde olmayan kısımlarında &şlenm&şt&r.trmaden sanatıThesis