Canel, MuammerTekeş, Ahmet Turan2019-02-0720072019-02-072007http://hdl.handle.net/20.500.12575/34694Bu çalışmada Edirne Uzunköprü, Edirne Keşan Çanakkale Yeniçırpılar ve Bursa Mustafa Kemal Paşa linyitlerinin şişirilmesine çeşitli parametrelerin etkisi incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, linyitlere şişme işlemleri uygulanmıştır. Şişme ölçümleri ağzı kapalı cam tüplerde 10 ayrı çözücü kullanılarak yapılmıştır. Çözücülerle işlem gören linyit örneklerinin şişme oranları belirlenmiş ve bu oranların çözücünün özelliklerine bağlılığı irdelenmiştir.İkinci bölümde ise orjinal linyit, çeşitli çözücülerle şişirilmiş linyit örnekleri, THF ile soxhlet ekstraksiyonuna tabi tutulmuş ve her bir örnekten elde edilen sıvı ürün verimleri belirlenmiştir. Daha sonra aynı örnekler toluen ile süperkritik koşullarda ekstrakte edilerek sıcaklığın, basıncın ve ön şişirme işleminin ekstrakt verimine etkisi incelenmiştir. THF, TBAH, DMSO, DMF ve EDA gibi çözücülerle şişirilen linyit örneklerinin ekstrakt verimlerinin diğer çözücülerinkinden yüksek olduğu bulunmuştur. Bu çözücülerin ortak özellikleri yapısında N gibi O gibi ortaklanmamış elektron bulunduran atomlara sahip olmalarıdır. Ayrıca donör sayısı – akseptör sayısı farkı büyük ve pozitif olan çözücülerin ekstrakt verimlerinin büyük olmasının linyitlerdeki çapraz bağların çözücü tarafından koparılmasıyla ilişkili olabileceği düşünülmüştür.Süperkritik ekstraksiyon veriminin soxhlet ekstraksiyonu veriminden önemli oranda büyük olmasına, basıncın etkisiyle çözücünün gözenekler içine daha kolay girmesi ve gözenek içerisinde kalma süresinin uzamasıyla çözücü-çözünen etkileşmesinin artmasının neden olduğu belirlenmiştir. AbstractThe effect of various factors on the swelling characteristics of some lignite samples were investigated. The lignites were of the origin of Edirne - Uzunköprü, Edirne – Keşan, Çanakkale – Yeniçırpılar and Bursa Mustafa Kemal Paşa. In the fırst part of the work, the extent of swellings upon the addition of 10 different solvents were measured in closed glass tubes. The solvent dependance of the percent swelling was correlated to a couple of solvent characteristics. In the second part samples of the original and solvent swollen lignites were extracted with THF in a Soxhlet extractor and the contents of extractables were determined. The same samples were also extracted with toluene under supercritical condition. The effect of temperature, pressure and the preswelling treatment on the supercritical extraction yield was investigated. Those samples preswollen with THF, TBAH, DMSO, DMF and EDA were found to give relatively higher percentages of extracts. All the pretreatment solvents have donor atoms of N and O with unshared electron pairs. Furthermore, it was tentatively suggested that the higher extract yield of those solvents with a relatively greater diference of ‘number of donors – number of acceptors’ is somewhat related to the break of crosslinking bonds in the structures of lignite. That the supercritical extraction yield is higher than soxhlet extract yield was explained on the bases of the fact that under high pressure, molecules of the solvent becomes more prone to difuse into fine pores and interact better with the ingradients of the lignitetrBİLİM, KimyadoctoralThesis