Ertan, Temuçin FaikSoysal, Murat2023-02-212023-02-212017http://hdl.handle.net/20.500.12575/87329Tarihin her aşamasında iktidarlar, geleneksel veya modern yönetimlerde de-netimsiz ve sınırlandırılamayan devlet idaresi anlayışıyla siyasal ve toplumsal hayata yön vermeye çalışmıştır. Ancak iktidarların, devletin üstün gücünü keyfi, sınırsız bir biçimde kullanma çabasına karşılık, özgürlüklerin korunması lehine iktidarların keyfi uygulamalarının sınırlandırılmasını zorunlu gören doktrinler ortaya çıkmıştır. İktidarın kamu yararı, doğal hukuk, adalet, iyilik, ahlak, ilahi emirler/yasalar gibi çeşitli soyut ilke ve ölçütlerle sınırlı olduğu yönünde ileri sürülen fikirler, zaman içinde iktidarın mutlak ve belirlenmiş ilkeler doğrultusunda sınırlandırılması gerektiği yönünde somut hale gelmiştir. Avrupa ve Amerika kıtasından başlayarak, ortaya çıkan örgütlü toplumsal hareketler sonucunda hak ve özgürlüklerin lehine iktidarın sınırlandırılması ölçütlerini belirleyen bağlayıcı ve üstün yazılı kurallar ortaya çıkmıştır. Hukuk, siyaset bilimi, tarih alanlarında Osmanlı Devleti ve Türkiye ile ilgili yapılan çalışmalarda iktidar, iktidarın denetlenmesi ve sınırlandırılması konusunda birtakım çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmada Türk-Osmanlı Anayasal gelişmeleri içerisinde iktidarın sınırlandırılması düşüncesinin ilk yazılı metni olarak yorumlanan 1808 tarihli Sened-i İttifak'tan başlanarak Tanzimat ve Islahat Fermanları, 1876 Ka-nun-i Esasi, 1909 Anayasa Değişiklikleri, 1921 ve 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 1961 Anayasası, 1971-1973 Anayasa değişiklikleri, 1982 Anayasası ve 2010 yılına kadar yapılan Anayasa değişiklikleri, iktidarın sınırlandırılması çerçevesinde esas alınmıştır. Belirtilen metinler ve anayasalarda iktidarı sınırlandırılmasını sağlayan hükümlerin hangileri olduğu, hangi sınırlandırma mekanizmalarını barındırdığı tartı-şılmıştır. Ayrıca Anayasalarda yapılan değişikliklerle sınırlandırma araçlarının etki-lerinin ne ölçüde azaldığı veya arttığı incelenirken, Sened-i İttifak'ın ilanından başla-yarak Osmanlı Devleti ve Türkiye'de iktidarların, denetim mekanizmaları yoluyla sınırlandırılması olgusuna bakış açıları, tepkileri ve bu konuda aldıkları önlemlerin neler olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada iktidarın sınırlandırılmasını sağlayan yargısal ve siyasal/parlamenter denetim araçları temel alınarak incelemeler yapılırken, bazı dönemlerde ön plana çıkan diğer denetim araçlarına da belirli ölçü-lerde yer verilmiştir. Türkiye'de iktidarın sınırlandırılmasının tarihsel gelişimi ince-lenirken bu konuyla bağlantılı olan demokrasi ve özgürlükler konusunda yaşanan gelişmeler de ele alınmıştır. Ayrıca, Türkiye'de yaşanan gelişmeler ana hatlarıyla incelenirken, bu gelişmelerin iktidarın sınırlandırılması konusunda ne tür sonuçlar doğurduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.trTürkiyeiktidar yetkileridoctoralThesis