Gökdoğan, Melek DosayTakıcak, Müjdat2022-11-012022-11-012016http://hdl.handle.net/20.500.12575/85036Kimilerine göre salt insan zihnin bir ürünü olan, kimilerine göre ise doğada gizil olarak var olan matematik, zaman zaman bir takım bunalımlar ile karşılaşmıştır. Hemen her bunalım olağan üstü gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Bunlardan biri de 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan Euclides-dışı geometrilerdir. Bu yeni geometriler ile matematiğin temellendirme problemi de gündeme gelmiştir. Bu durumda, genel olarak matematiğin doğasının ne olduğu ile ilgilenen matematik felsefesi, kendisine yeni bir uğraş alanı bulmuştur. Matematiği farklı şekillerde temellendirmeye çalışan Mantıkçılık (Logicalism), Formalizm (Formalism) ve Sezgicilik (İntuitionism) ekolleri ortaya çıkmıştır. Bu felsefi yaklaşımlar Osmanlı matematikçilerinin de dikkatinden kaçmamıştır. Osmanlı Devleti'nin son yıllarında yetiştirdiği en önemli matematikçilerinden biri olan Salih Zeki'nin (1864-1921) matematik felsefesindeki konumu ve matematik eğitimine yaklaşımı bu tez çalışmasının konusunu oluşturmaktadır. Bu amaçla Salih Zeki'nin "Nâmütenâhî" isimli makalesi, Fransız matematikçi Henry Poincaré'den çevirmiş olduğu 'İlmin Kıymeti (La Valeur de la Science), 'İlim ve 'Usul (Science et Méthode), 'İlim ve Faraziye (La Science et l'Hypothèse) isimli kitapları, Dârü'l-Fünûn Fen Fakültesi'nde vermiş olduğu 13 konferans, Mizan-ı Tefekkür isimli kitabı ve ilkokul ve ortaokul öğrencileri için yazmış olduğu 7 geometri ders kitabı incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda Salih Zeki'nin matematik felsefesi yaklaşımlarından Sezgicilik düşüncesinin savlarını kabul ettiği, kaleme almış olduğu eserler ile matematik felsefesine katkı sağladığı ve geometri ders kitaplarında, günümüzde en etkili matematik eğtimi yaklaşımlarından biri olarak kabul edilen Yapılandırmacık (Constructivism) düşüncesinin izleri tespit edilmiştir. Ayrıca Dârü'l-Fünûn Konferansları'nın beşincisinde Salih Zeki, Poincaré'nin görelilik hakkındaki görüşlerini açıklamıştır. Bu konferans ile görelilik düşüncesi, ilk defa Osmanlı'ya girmiştir.trSalih Zekimatematik felsefesidoctoralThesis