Karalezli Aydoğan,Gökçe2024-10-152024-10-152024https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/91548Bu doktora tezi, yeşil kriminolojinin gelişimi, kapsamı ve kuramsal temellerini inceleyerek, çevre suçları ve zararları üzerine derinlemesine bir analiz sunmaktadır. Çalışma, kriminolojinin tarihsel gelişimi ve yeşil kriminolojinin ortaya çıkışını ele alarak başlamaktadır. Yeşil kriminolojinin radikal ve eleştirel kriminoloji akımları bağlamında temelleri ile risk toplumu kuramı ve eko-adalet yaklaşımları çerçevesinde çevresel, ekolojik ve tür adaleti tartışmaları ile kuramsal temellerine odaklanmaktadır. Çevresel adalet içinde çevresel ırkçılık, ekofeminizm ve ekososyalizm gibi alt konulara yer verilmiştir. Çevre suçlarının yıllık değerinin 91 ilâ 258 milyar ABD Doları olduğu ve raporda bu suç ekonomisinin, global ekonominin yıllık gelişiminin 2-3 katı kadar bir büyüme gösterdiği tahmin edilmektedir. Bu suçlar hem örgütsel büyüklükleri hem de ekonomik hacimleri nedeniyle gezegeni, güvenliği, barışı ve finansal sistemi tehdit eder hale gelmiştir. Bu suçlar ile mücadele edebilmek için farklı ve yeni bakış açıları edinmek gerektiği ortadadır. Bu nedenle çalışmanın yöntemi yeşil kriminoloji olarak belirlenmiştir. Yeşil kriminoloji “temel düzeyde hem sıradan insanlar hem de devlet tarafından, insanlığa, uzay dahil çevreye ve insan olmayan hayvanlara verilen zararları inceleyen bir perspektif” olarak tanımlanmaktadır. Bu tez çalışmasının yöntemi olarak seçilen eleştirel yeşil kriminoloji pek çok farklı kuramla beslenen düşünsel temellere sahip olup, bu temelden hareketle ceza hukukunun mağdur ve fail gibi kavramlarına yeni anlamlar yüklemektedir. Kavramsal çerçeve kısmında yeşil kriminolojide suç ve zarar kavramlarının ikiliği ele alınmaktadır. Çevre suçları ve zararları organize suçlar, ulus ötesi çevre suçları ve fail/suçlu, mağdur kavramları tartışılmıştır. Ayrıca, şirket suçları, devlet-şirket suçları ve devlet suçları tartışmaları incelenmiş; kamu görevlisi yolsuzluğu ve ilişkileri üzerinde durulmuştur. 353 Tezin ikinci bölümünde, uluslararası ve bölgesel örgütler tarafından yapılan sınıflandırmalar ile yeşil kriminolojide yapılan çevre suç/zarar sınıflandırmaları sunulmaktadır. Yeni bir sınıflandırma önerisi getirilerek gezegenin genelinde ve Türkiye’de görülen çevre odaklı suç ve kabahatler, gezegen temelli bir yaklaşımla jeoçeşitlilik odaklı suçlar, biyoçeşitlilik odaklı suçlar, deniz odaklı suçlar ve iklim odaklı çevre suçları detaylı olarak ele alınmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise küresel ve bölgesel kurumsal yapılar incelenmiştir. Birleşmiş Milletler, INTERPOL, Avrupa Birliği gibi uluslararası ve bölgesel kurum ve kuruluşların çevre suçları ile mücadeledeki rolleri açıklanmıştır. Türkiye’deki kurumsal yapı ise merkezi yönetim, yerel yönetimler ve kolluk kuvvetleri bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışma boyunca beş varsayım ispatlanmaya çalışılmıştır. Bunlar: ; (1) merkeze insan, çevre ya da canlıları almayan bir adalet anlayışı ile yapılan bir suç sınıflandırması, Türkiye’deki karmaşık ve parçalı çevre mevzuatının analizini kolaylaştırarak bu suçları önleyecek politikalara ve kurumsal bir yapılanmaya zemin oluşturabilir, (2) Türkiye’deki çevre mevzuatında ceza düzenlemelerinin büyük kısmı kabahat olarak düzenlenmiştir, (3) idari kararların ve uygulamalarında çevre suçlarının ortaya çıkmasında etkileri bulunmaktadır ve (4) yolsuzluk çevre suçlarında ve zararlarında önemli rol oynamaktadır, (5) çevre suçlarının faillerinin çeşitliliği bu suçların hem asayiş hem güvenlik sorunu oluşturmaktadır. Bu tez, yeşil kriminolojinin teorik ve pratik boyutlarını kapsamlı bir şekilde analiz ederek, çevre suçları ile mücadeledeki mevcut durum ve geleceğe yönelik öneriler sunmaktadır.trYeşil KriminolojiMavi KriminolojiÇevre SuçlarıÇevre ZararlarıTür AdaletiEkolojik AdaletEleştirel KriminolojiTürk Kamu YönetimiCeza Adaleti SistemiÇevre AdaletiDoğal Çevreİnsan-Çevre İlişkisiSürdürülebilir ÇevreThesis