: Ekonomik Öneme Sahip Bazı Makroskopik Askomiset (Ascomycota) Türlerini Enfekte Eden RNA Virüslerinin Tanımlanması ve Moleküler Özelliklerinin Belirlenmes
No Thumbnail Available
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri
Abstract
57 yıl önce kültür mantarı Agaricus bisporus’ta keşfedilmelerinden bu
yana farklı mantar türlerini enfekte eden pek çok fungal virüs (mikovirüs) tanımlanmıştır (Sahin
ve Akata 2018). Çoğunluğu asemptomatik (kriptik) olmakla birlikte, özellikle fitopatojenik
funguslara zarar verenleri, yeni bitki koruma önlemlerinin geliştirilmesinde yüksek potansiyel
taşımaları sebebiyle aktif olarak çalışılmaktadır. Bitki patojeni mikrofungusların (pas, küf, sürme
mantarları) virüsleri üzerine yapılmış ve yapılmakta olan oldukça fazla çalışma bulunmakla
birlikte konakları makrofunguslar olan virüslere dair mevcut literatürde çok daha az veri
bulunmaktadır. Günümüze kadar 14 tanesi kültüre alınabilen ve yenir makromantar türü olmakla
birlikte toplam 34 makromantar türünde 80’den biraz fazla sayıda, ya lineer çift iplikçikli RNA
(dsRNA) ya da lineer pozitif anlamlı tek iplikçikli RNA (ssRNA) genomuna sahip fungal virüs
tanımlanmıştır (Sahin ve Akata 2018). Mantarların %30 ila %80’inin hali hazırda virüslerle
enfekte olduğu düşünüldüğünde (Ghabrial and Suzuki 2009) ve yaklaşık 22.000 tanımlanmış
makromantar türü dışında 53.000 ila 110.000 kadar bilinmeyen makromantar türü olduğu tahmini
göz önünde bulundurulduğunda doğada keşfedilmeyi bekleyen çok daha fazla sayıda fungal virüs
olduğu anlaşılmaktadır.
Türkiye’de 300 civarında makroskobik Askomiset (Ascomycota) türü rapor edilmiş ve bunlar
arasından 60 tür ise yenebilir özellikte olup bazıları halk pazarlarında satılmaktır. Ayrıca Tarım
ve Orman Bakanlığı’nın 2014 yılından bu yana yürütmekte olduğu türüf eylem planı çerçevesinde
tüm Türkiye genelinde kurulmuş ve kurulmakta olan sayıları binleri bulacak olan türüf bahçeleri
bulunmaktadır. Bu bahçelerde yetiştirilmesi planlanan ve özellikle ekonomik değeri yüksek olan
Tuber cinsi türüf mantarlarının yurtdışına ihraç edilmesi ile ülke ekonomisine katkı yapılması
amaçlanmaktadır. Bu proje kapsamında Ankara Üniverisitesi Fungaryumda yer alan Helvella,
Picoa, Morchella, Terfezia ve Tuber cinslerine mensup 50 örnekte dsRNA taraması yapılacaktır.
Konağı makromantarlar olan, günümüze kadar tanımlanmış olan fungal virüslerin
çoğunluğu, kültüre alınabilen yenir makromantar türlerini enfekte etmektedir ve şuana kadar
Tuber cinsinde tanımlanan iki tane Mitovirus, bir tane Totivirüs ve bir tane de Endornavirüs hariç
hiç bir ekonomik önemi olan makroskopik askomiset mantarda fungal virus tanımlanmamıştır.
Her ne kadar fungal virüsler, çoğunlukla asemptomatik (kriptik) gibi görünüp konaklarının uyum
başarısını etkilemiyor gibi görünselerde fungal virus – mantar etkileşimi, çevresel ve hücresel
koşullardaki değişimlerden etkilenir ve bu durum mantarlarda çeşitli fenotipik değişiklikler
meydana getirebilir (Eastwood vd. 2015). Bu bağlamda ekonomik öneme sahip makroskopik
askomisetlerde hastalık yapma potansiyeli bulunan viral ajanların belirlenmesi ve moleküler
özelliklerinin ortaya konması önem arz etmektedir.
Makromantarları enfekte eden virüslerin yaklaşık %70 kadarını dsRNA virüsleri ve yaklaşık
%30 kadarını ise tek iplikçikli, pozitif anlamlı RNA (ssRNA+) virüsleri oluşturmaktadır (Sahin
ve Akata 2018). Önerdiğimiz bu projesi kapsamında, Türkiye’de yayılış gösteren ekonomik
öneme sahip makroskopik askomisetleri enfekte eden fungal virüslerin tanımlanması, karakterize
edilmesi ve böylece biyoçeşitliliklerinin ortaya konulması hedeflenmiştir.
Description
Keywords
Ascomycota, RNA