Hârezm'in Müslümanlar Tarafindan Fethi (32-93/652-712)
No Thumbnail Available
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Tarihi Hârezm bölgesi 93/712 yılında Emevîlerin Horasan Valisi Kuteybe b. Müslim elBâhilî'nin komuta ettiği bir harekâtla Müslümanlar tarafından fethedilmiştir. Bununla
birlikte İslâmî yazılı kaynaklar Müslümanların Hârezm'i fetih maksadıyla Kuteybe'den
evvel, 32-85/652-704 yılları arasında farklı tarihlerde beş defa daha harekât
düzenlediklerini ve bunların dördünde başarılı olduklarını da bildirmişlerdir. Bu makale
Müslümanların Hârezm'e karşı tertipledikleri altı farklı askeri harekâtı incelemektedir ve
yorumlamaktadır. Konuyla ilgili rivayetleri ve araştırmacıların ileri sürdükleri görüşleri
arkeolojik ve nümismatik bulguları da dikkate alarak değerlendirmekte ve
eleştirmektedir. Bu çalışmayla Müslümanların Hârezm'i ele geçirmesi zor ve getirisi az,
ikincil bir hedef olarak kabul ettikleri anlaşılmaktadır. Görünüşe göre bu durum,
Hârezm'in geniş çöller tarafından kuşatılmış coğra konumuyla ve doğal sınırlarıyla
alakalıdır. Kuteybe b. Müslim'den önce Hârezm'e yönelen ilk beş harekâttan ilki, iklim
koşulları nedeniyle yarıda kesilmiştir. Diğer dört harekâtın ise tam bir fetihten ziyade
çatışmaya girmeksizin haraç ve tutsak almak suretiyle tamamlanan operasyonlardan
ibaret oldukları söylenebilir. Kuteybe'nin harekâtı ise öncüllerine kıyasla çok farklı şartlar
altında gerçekleşmiştir. Hârezm hükümdarının talebi ve daveti üzerine ani bir baskın
yaparak bölgeyi kontrol altına alan Kuteybe b. Müslim, müttekiyle anlaşmasının
gereğince Hârezm'de İslâm hakimiyetine ve Müslümanlarla işbirliği halindeki mahalli
hükümete karşı çıkabilecek tüm muhalif unsurları bertaraf etmiştir. Hârezmli askeri
birlikleri de ordusuna katarak İslâm egemenliği için tehdit olmaktan çıkaran Kuteybe b.
Müslim, bu suretle Hârezm'de kalıcı fethi başarmıştır ve bölgeyi geniş Müslüman
coğrafyasının bir parçası haline getirmiştir.
Description
Keywords
Hârezm, Hârezmşâhlar, Afrîğîler, Kuteybe b. Müslim, Orta Asya'da İslâm fetihleri.