Çaybaği (Kotur) Havzasinin (Van-Saray) Eğim Ve Yükselti Koşullari Bakimindan Arazi Kullaniminin Ortaya Konulmasi
No Thumbnail Available
Date
2023
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Topoğrafya (yükselti, eğim) koşullarıyla arazi kullanımı arasındaki bağın güçlü olduğu
konumda olan Çaybağı (Kotur) havzası, Van Gölü havzasının doğusunda ve İran sınırında
bulunmaktadır. Çalışmada eğim ve yükselti özelliklerini açıklayan haritalar hazırlanarak
arazi kullanımı haritasının güncel hali ortaya konulmuş olup eğim ve yükselti haritaları
kesiştirilerek dağılış analizi yapılmıştır. Havza jeolojisi neotektonikle gelişen rejim
değişikliğinden etkilenmiş olup arazi kullanımını belirleyen birbirinden farklı
jeomorfolojik, yapısal ve litolojik unsurları barındırmaktadır. Jeomorfolojik unsurları
oluşturan birimler 2024 m'den 3035 m yükselti kademesine doğru tektonik ve karstik
orjinli göller, ovalar, vadi tabanları, taraçalar oluştururken yamaçlardan itibaren eğimli
etek düzlükleri, birikinti konileri, vadiler, aşınım yüzeyleri, dağlar ve tepeler
oluşturmaktadır. Havzada 2024-2327 m arasında bulunan üç yükselti kademesinin ve
eğim koşullarının %0-5 aralığa sahip ve morfolojik olarak vadi tabanına, düzlük arazilere,
eğimli etek düzlüklerine, birikinti konilerine, taraçalara ve az eğimli yamaçlara denk gelen
arazilerin yerleşim yeri ve tarımsal aktiviteler maksadıyla kullanıldığı görülmektedir. Su
yüzeyleri ve bataklık alanlar, havzanın geneline göre her ne kadar az bir alan kaplasa da
(6,9 km2) havza ekosisteminde bulunan canlılar için önemli bir yere sahiptir. Bu veriler
doğrultusunda arazi kullanımı ile eğim ve yükselti koşulları arasında uyumluluk olduğu
söylenebilir. Fakat son yıllarda yöre insanının yerleşim yerlerini, tarımsal aktivitelere
müsait akarsu boylarına ve vadi tabanlarına kurması olası sel ve taşkınlara maruziyet
riski oluşturacağı açıktır. Ayrıca tektonik çukurluklarda kuruyan ya da kurumayla yüz
yüze olan göl çanakları yanlış arazi kullanımı aleyhine gelişmektedir. Nihayetinde doğal
ortam kaynaklarından faydalanma biçiminin sürdürülebilirlik bakımından sorunlu
olduğu, ileriki zamanda kaynakları tükenme noktasına getiren bir süreçle karşı karşıya
bırakacağı açıktır. Bu yüzden havzaya ait arazinin gelecek nesillere kullanılabilir şekilde
aktarılması için doğal kaynakların doğal ortam koşullarına uyumlu bir biçimde
tüketilmeden kullanılması şarttır. Nihai olarak arazi kullanımı belirlenirken arazi
kabiliyetinin dikkate alınarak planlamaların ve uygulamaların gerçekleştirilmesi
önerilmektedir. Bu sayede doğal ortamdan faydalanma ömrü ve verimliliği artacaktır.
Description
Keywords
Arazi Kullanımı, Van, Çaybağı Havzası, Saray, Eğim, Yükselti, Jeomorfoloji