Bir Osmanlı Devlet Adamının Perspektifinden İnsan Hakları: Münif Paşa'nın Doğal Hukuk Yaklaşımı
No Thumbnail Available
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Aydınlanma tarihimizin önde gelen isimleri arasında yer alan Münif Paşa, başta eğitim
olmak üzere bilim, kültür, ekonomi, dil, alfabe, kadın, çocuk eğitimi, kütüphanecilik,
müzecilik, siyaset gibi farklı konularda düşünen, tartışan ve yazan bir Osmanlı aydını
olmasının yanında hukuk felsefecisi kimliğiyle de dikkat çekmektedir. O, Osmanlı
toplumunda kurulması için gayret sarf edilen yeni ve modern anlamda bir toplumsal
yapının son kertede hukuka bağlı olduğunu düşünür. Münif Paşa söz konusu düşüncesi
çerçevesinde gerek eserleriyle gerekse de Mekteb-i Hukuk'ta verdiği dersleriyle 19.
yüzyılın ikinci yarısında Batı'da yaygın olarak kabul gören “Doğal Hukuk” anlayışını
Osmanlı toplumuna tanıtan aydınlarımızdan biridir. Bilindiği üzere doğal hukukun biri
klasik, diğeri modern iki ana şekli vardır. Onun Eski Yunan'da, Aristoteles'te, Stoacılıkta
ve Orta Çağ Hıristiyan düşüncesinde görülen klasik şekli, doğal hukukun adaletin
tecellisi olduğu düşüncesini kabul eder. Tanrı'nın iradesinde ya da insan doğasında
temellenen doğal hukuk evrensel olmak durumundadır. Doğal hukuk anlayışının modern
formu ise doğa yasalarının her bireye birtakım hak ve özgürlükler bahşettiğini öne sürer.
Eserlerinde ve derslerinde gerek klasik gerekse de modern formu olmak üzere Batı'da
tarih boyunca gelişen doğal hukuk düşüncesini tanıtan Münif Paşa, söz konusu hukukun
insan haklarıyla ilgisine de dikkat çekmiştir. Yalnız şunu da belirtmek gerekir ki, içinde
yaşadığı toplumun bakış açısını dikkate alan Münif Paşa, anılan eser ve derslerinde Batı
kökenli doğal hukuk düşüncesinin körü körüne savunuculuğunu yapmamıştır. Batı'daki
düşünce akımlarından etkilenen Münif Paşa'nın Aydınlanmanın temel koyucu
kavramlarından biri olan ilerleme düşüncesini savunduğu çeşitli çalışmalarda ele
alınmakla birlikte, doğal hukuk görüşü bağlamında insan hakları kavrayışı ele
alınmamıştır. Bu makalede Münif Paşa'nın insan hakları düşüncesi, doğal hukuk
kavrayışı bağlamında ortaya koyduğu eser ve çalışmaları çerçevesinde ele alınmaktadır
Description
Keywords
Münif Paşa, Doğal Hukuk, İnsan Hakları, Münif Pasha, Natural Law, Human Rights