Renk Adlarının “Çokluk” Anlamı Bağlamında Gök/Gömgök Örneği
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Edebiyat, renk sembolizminin en etkin olduğu alanlardan biridir. Sözlüklerde mavi ve
yeşil rengin adı olarak yer alan Türkçe gök sözcüğünün de diğer renk adları gibi edebî
eserlerde sembolik işleviyle sıkça yer aldığını görmek mümkündür.
Ancak bu makalede bir renk adı olan Türkçe gök sözcüğü ve onun pekiştirme hecesiyle
türetilerek oluşturulmuş gömgök biçiminin “mavi/yeşil”, “masmavi/yemyeşil” biçiminde
ifade edilen renk anlamları dışında, diğer bazı renk adları gibi “çok, fazla, aşırı, son
derece” anlamında kullanımlarının divan şiirindeki örnekleri değerlendirilmiştir.
Pek çok divan, mesnevi ve nazire mecmuası taranarak derlenen şiir örneklerine
bakıldığında, gök ve gömgök sözcüklerinin farklı isimler önüne gelerek sıfat görevinde
oldukları saptanmıştır. Buna göre, her bir sıfat tamlaması bir başlık olarak
düzenlenmiştir. Bunlardan aynı anlama gelenler tek başlık altında ele alınmıştır.
Farklı isimler önüne gelerek sıfat görevi üstlenen ve dolayısıyla niteledikleri isimlerle
birlikte sıfat tamlaması oluşturan gök ve gömgök sözcüklerinin yer aldığı örnekler 10
başlık altında ele alınmıştır. Bunlar; 1. Gök kandil/ Gök kanzil/ Gök zurna/ Gök ser-hoş,
2. Gök düşmen, 3. Gök zügürd, 4. Gök başlu, 5. Gök demür/Gök âhen/Gömgök demür, 6.
Gömgök delü/ dîvâne, 7. Gök/Gömgök ter (der), 8. Gömgök su, 9. Gömgök âşık ve 10.
Gömgök gâzî başlıklarıdır.
Gök/gömgök sözcüklerinin “çok, fazla, aşırı, son derece” anlamında kullanıldığı
örneklerin pek çoğunda tevriye yoluyla renk anlamlarının da çağrıştırılarak çokanlamlılık
yaratıldığı görülmektedir.
Renk adlarının çokluk anlamı çerçevesinde, gök/gömgök örneğine ilişkin farklı örnekler
çıkabileceği gibi farklı kullanımların ortaya çıkmasının da mümkün olduğunu belirtmek
gerekir
Description
Keywords
Renk Sembolizmi, Çokluk Anlamı, Gök, Gömgök, Gök Başlu, Çok Başlu, Gök Demür, Gök Kanzil