T.C.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ
KESİN RAPORU

Sığırlarda coronavirus enfeksiyonunun epidemiyolojisi

Proje Yöneticisi : Prof.Dr.Feray ALKAN

Proje Numarası: 2001-08-10-026

Başlama Tarihi: 30.3.2001

Bitiş Tarihi: 30.9.2002

Rapor Tarihi: 29.11.2002

Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri

Ankara- 2002

I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri

Sığırlarda coronavirus enfeksiyonunun epidemiyolojisi

Özet: Bu araştırmada, kamuya ait 5 süt sığırcılığı işletmesindeki 116 erişkin sığırlardan örneklenen dışkı örnekleri bovine coronavirus(BCV) antijeni yönünden ELISA ile, 9 işletmede bulunan 919 erişkin sığırlardan sağlanan kan örnekleri coronavirus spesifik antikorlar yönünden mikronötralizasyon testi ile kontrol edildi. Dışkı örneklerinin ELISA ile kontrolleri sonucunda BCV antijeni tespit edilemedi. Mikronötralizasyon tekniği ile yapılan serolojik kontrollerde ise 150 adet (%16.3) kan serumunda coronavirus spesifik antikorların varlığı saptandı. Kontrol edilen işletmelerin tümünde erişkin sığırlarda BCV spesifik antikorlar saptanırken, işletmelerdeki seropozitiflik oranlarının %4.4 ile %100 arasında değişkenlik gösterdiği belirlendi. Elde edilen veriler, erişkin sığırlarda coronavirus enfeksiyonunun yaygın olduğunu ve yenidoğanların coronavirus enfeksiyonlarında erişkin sığırların da bir epidemiyolojik kaynak olarak değerlendirilmesi gerekliliğini ortaya koydu.

Anahtar kelimeler: antikor, coronavirus, ELISA, mikronötralizasyon, sığır

Epidemiology of BCV infection in cattle

Summary: In this study, samples obtained from adult cattle of 9 dairy herds were tested virologically and serologically for screening the coronaviruses. Althoug a total of fecal samples were detected as to be coronavirus-free at the end of ELISA, 150 of 919 serum samples were found to be positive for BCV spesific antibodies. In all herds controlled, coronavirus spesific antibodies were demonstrated and seroprevelance value varied between 4.4% and 100% in herd basis. According to results, it is postulated that adult cattle population is an epidemiologically serious source for neonatal diarrheas caused by coronaviruses that very important for dairy herds.

Keywords: cattle, coronavirus,ELISA, antibody, microneutralisation

II. Amaç ve Kapsam

Yenidoğanlarda ishalin nedenleri çok çeşitli olup, enfeksiyöz ajanlar, mantar ve

kimyasal ajanlar, yetersiz beslenme, kötü çevre koşulları hastalığın çıkışında rol oynar.

Yenidoğanların ishal ile seyreden enfeksiyonlarında Enterotoksijenik E.Coli, salmonella

gibi bakteriler ve kriptosporidium gibi parazitler ile rota- ve coronaviruslar en sıklıkla saptanan enfeksiyöz etkenlerdir (1,2,4,5,10).

Sığır coronavirusu (BCV), ilk defa ABD’de 1973 yılında Mebus ve ark (16)

tarafından buzağıların ishal etkeni olarak tanımlanmıştır. Etken, erişkin sığırlarda subklinik enfeksiyonların yanı sıra “epizootik diyare” yada “winter dysentery (WD)” olarak adlandırılan sindirim sistemi enfeksiyonlarının da nedeni olarak bildirilmiştir (2,6,8,17). Ayrıca ishalli yada sağlıklı buzağı ve erişkin sığırların nazal swap örneklerinden BCV izolasyonu birçok araştırıcı (9,14,15,19) tarafından belirtilmiştir.

Solunum sistemi ve sindirim sisteminde enfeksiyon oluşturan BCV’lar (sırasıyla BRCV ve BECV) arasındaki genetik ve antijenik ilişki konusunda farklı bildirimler bulunmaktadır (8,9,18,23).

Erişkin hayvanlar genellikle BCV ile subklinik enfekte olduklarından, hastalığın sürü içinde yayılmasında önemli rol oynarlar. Erişkin sığırlarda virusun saçılışında mevsimsel faktörlerin, gebeliğin ve doğumun rol oynadığı bildirilmektedir(4,5,17). Özellikle doğum yaptıkları günlerde erişkin sığırlarda BCV saçılımının arttığı bildirilmekte ve yeni doğanların enfeksiyonlara duyarlı oldukları postnatal yaşamın ilk günlerinde etkeni edinmelerinde virus saçıcı annelerin önemli rol oynadığı belirtilmektedir (6).

BCV, Amerika ve birçok Avrupa ülkesinde (2,4,14,15), Çin’de (5) ve Japonya’da (8,18,19) erişkin sığırlar ve/veya yenidoğan buzağılarda solunum sistemi enfeksiyonu ve/veya diyare etkeni olarak tanımlanmıştır.

Türkiye’de sığırlarda coronavirus enfeksiyonuna ilgili olarak bilindiği kadarıyla bir çalışma (1) bulunmaktadır. Alkan(1) ishalli buzağılarda rota ve coranavirusların etiyolojik olarak araştırıldığı bu çalışmasında, olguların %53’ünde (44/83) dışkıda BCV saçılımının saptandığını belirtmiştir. Erişkin sığırlarda BCV enfeksiyonu seroprevalansının belirlenmesine yönelik herhangi bir bildirim ise bulunmamaktadır.

Bu çalışmada özellikle yenidoğan buzağılarda ishal olgularının sıklıkla gözlendiği işletmelerde erişkin sığırlarda BCV saçıcılığının araştırılması ile yine bu işletmelerde erişkin sığırlarda belirlenen BCV seroprevalansına göre -muhtemelen subklinik- coronavirus enfeksiyonlarının belirlenmesine dayanılarak, BCV enfeksiyonunun epidemiyolojisinde erişkin sığırların rolünün araştırılması amaçlanmıştır.

III. Materyal ve Yöntem

Hücre kültürü

Virusun üretilmesi, titresinin tespiti ve mikronötralizasyon testi aşamalarında

fötal dana trakea hücre kültüründen yararlanıldı. Hücre kültürünün üretilmesinde %10 dana serumu içeren Eagle MEM vasatı (Biochrom T 041-10) kullanıldı.

Virus

Mikronötralizasyon testinde log₁₀DKID₅₀=10^-4.5/0.1 ml titresindeki BCV kullanıldı.

Serum örnekleri

Bu araştırmada, Türkiye’nin değişik bölgelerinde yerleşik 9 kamu işletmesinde bulunan sağlıklı görünümlü 2-8 yaşında 919 erişkin sığıra ait kan serumu kullanıldı (Tablo 1). Kaolinli tüplere alınan kan örneklerinden ayrılan serumlar, 56°C’de 30 dakika süreyle inaktivasyona tabi tutularak, sterilite kontrolü yapıldıktan sonra kullanılıncaya kadar -20°C’lik derin dondurucularda saklandı.

Tablo 1: Örneklenen materyallerin işletmelere göre dağılımı

Table 1: Distribution of the samples according to the farms.

İşletme Kodu	İşletmenin bulunduğu il	Materyal sayısı Kan serumu Gaita
I	Şanlıurfa	135	20
II	Bursa	159	10
III	Muş	175	15
IV	Çanakkale	100	-
V	Denizli	100	-
VI	Iğdır	150	-
VII	Adana	46	-
VIII	Samsun	43	60
IX	Ankara	11	11
TOPLAM		919	116

Gaita örnekleri

Beş sığır yetiştiriciliği işletmesinde bulunan çoğunluğu 7-9 aylık gebe, sağlıklı görünümlü 116 erişkin sığırdan alınan gaita örnekleri kullanıldı.

Mikronötralizasyon Testi

Örneklenen kan serumlarında BCV spesifik nötralizan antikorların araştırılması amacıyla, enfeksiyözite gücü tespit edilen BCV, 100 DKID₅₀/0.05 ml. oranında sulandırılarak, her bir serum örneği için mikrotitrasyon tabletinde belirlenen 2 gözde şüpheli kan serumları (1/5 oranında sulandırılmış) ile eşit hacimde birleştirildi ve 37°C’ye ayarlı CO₂’li etüvde 1 saat nötralizasyona bırakıldı. Süre sonunda sisteme fötal dana trakea hücre süspansiyonu (300 000 hücre/ml) ilave edildi ve tabletler 37°C’de 7 gün inkubasyondan sonra doku kültürü mikroskobunda değerlendirildi. BCV spesifik antikor varlığı saptanan kan serumlarının serum nötralizasyon 50 (SN₅₀) değerinin tespiti için serum örneklerinin 2 basamaklı sulandırmalarına uygulanan mikronötralizasyon testinden yararlanıldı.

Enzyme Linked Immunosorbent Assay(ELISA)

Araştırmada ticari ELISA kiti (Bio X Diagnostics, Belçika) kullanıldı. Test, üretici

firmanın önerdiği şekilde uygulandı.

Bu amaçla, steril materyal toplama kaplarına alınan gaita örnekleri, ELISA kitinde

bulunan materyal sulandırma sıvısı ile ½ oranında sulandırıldıktan sonra 10 dakika oda

ısısında bekletildi. Süre sonunda üst sıvıdan ELISA tabletinin coronavirus spesifik ve

anti-spesifik antikorlar ile kaplı 2 gözüne 0.1 ml konuldu. Pozitif ve negatif kontroller

ilave edildikten sonra tabletler 60 dakika oda ısısında inkube edildi. Süre sonunda 3 kez

yıkanan tabletin tüm gözlerine titresi oranında (1/50) sulandırılan konjugattan (0.1 ml)

konularak, aynı şartlarda inkube edildi. Yinelenen yıkama işleminden sonra

tetramethylbenzidine kromojeni, substrat tamponu içinde hazırlanarak tablet gözlerine (0.1 ml)ilave edildi. 30 dakika sonra reaksiyon 2 M H₂SO₄ ilavesi ile durduruldu. Test

spektrometrik olarak 450 nm filtre absorbansları okunmak suretiyle değerlendirildi.

IV. Analiz ve Bulgular

Mikronötralizasyon testi

Dokuz farklı işletmeye ait toplam 919 erişkin sığırdan sağlanan kan serumlarının 150 adedinde (%16.3) BCV spesifik nötralizan antikor saptandı.

Kontrol edilen işletmelerin tümünde (%100) erişkin sığırlarda BCV enfeksiyonunun varlığı serolojik olarak belirlendi. İşletmelere göre seroprevalans değerleri %4.4-100 arasında tespit edildi (Tablo 2).

Tablo 2. İşletmelere göre BCV enfeksiyonu seroprevalansı

Table 2. The seroprevelance of BCV infection accordind to the herds

İşletme Kodu	Kan serumu sayısı	BCV a n t i k o r u + %
I	135	18	13.3
II	159	7	4.4
III	175	23	13.1
IV	100	27	27.0
V	100	13	13.0
VI	150	27	18.0
VII	46	20	43.4
VIII	43	4	9.3
IX	11	11	100
TOPLAM	919	150	16.3

Örneklenen kan serumlarında coronavirus spesifik antikor titre değerlerinin (SN₅₀) 1/5-1/640 arasında değiştiği saptandı (Tablo 3).

Tablo 3. İşletmelere göre antikor titre dağılımı

Table 3. Antibody titer distribution according to the herds.

BCV a n t i k o r u (SN50)
İşletme Kodu	1/5	1/10	1/20	1/40	1/80	1/160	1/320	1/640	Toplam
I	10	1	-	2	-	2	1	2	18
II	4	-	-	3	-	-	-	-	7
III	10	2	4	6	1	-	-	-	23
IV	8	2	3	11	1	-	1	1	27
V	6	-	3	4	-	-	-	-	13
VI	18	3	-	3	1	2	-	-	27
VII	20	-	-	-	-	-	-	-	20
VIII	-	-	-	-	1	1	2	-	4
IX	-	-	-	1	2	4	2	2	11
TOPLAM	76	8	10	30	6	9	6	5	150

Kontrol edilen sığırlarda belirlenen BCV spesifik antikor titrelerinin (SN₅₀) bireysel olarak değerlendirilmesi yanı sıra işletmelere ait ve araştırmada kullanılan tüm materyallere ilgili olarak hesaplanan ortalama veriler dikkate alınarak yapılacak değerlendirmenin daha sağlıklı olacağı düşünülerek, geometrik ortalama dağılımları hesaplandı. Tüm seropozitif olgular dikkate alındığında geometrik ortalama değeri 1.57 olarak belirlenirken, örneklenen işletmeler bazında geometrik ortalama değerleri 1.11-181 olarak saptandı (Tablo 4).

Tablo 4.İşletmelere göre BCV antikorlarının geometrik ortalama dağılımları

Table 4. The geometric mean antibody titer distribution according to the herds.

İşletme Kodu	BCV Ab geometrik ortalaması
I	1.49
II	1.11
III	1.40
IV	2.30
V	1.39
VI	1.50
VII	2.01
VIII	1.69
IX	181.00
TOPLAM	1.57

ELISA: Erişkin sığırdan sağlanan gaita örneklerinin tümü (116 adet) BCV antijeni

yönünden negatif bulundu.

V. Sonuç ve Öneriler

Yenidoğan buzağılarda coronavirusların neden olduğu enfeksiyonlar sıklıkla

bildirilmiştir (1,2,4). Bu olguların oluşumunda klinik enfekte buzağı ve erişkin sığırların

yanısıra subklinik enfekte sığırların çeşitli etkiler altında (kış mevsimi, doğum,nakil,vb.)

virusu saçarak önemli rol oynayabileceği belirtilmiştir (6,17).

BCV enfeksiyonları en çok kış ve sonbahar aylarında artan insidens ile seyretmektedir. Seçici olarak özellikle genç hayvanları etkileyen hastalığın yayılmasında klinik olarak hasta sığırlar yanısıra subklinik enfekte hayvanların önemi büyüktür. Özellikle erişkin subklinik enfekte sığırların uzun süre virusu saçarak, sürüde virusun devamlılığında önemli rol oynadıkları bildirilmiştir.

Kyoung ve ark.(13), 56 yeni sığır ile oluşturulan işletmede hayvanlardan 0,4,14,21.

günlerde dışkı örnekleri alarak BCV araştırdıkları çalışmalarında, ishalli ve ishalli olmayan sığırlarda ayrı ayrı %22 oranlarında BCV’un gaita ile saçıldığını saptamışlardır. Araştırıcılar (13) ishalli olmayan sığırlarda, ishalli sığırlar ile aynı oranda virus saçılımının söz konusu sığırların nakilleri yada açık artırma sırasında ishalli olup, halen virusu saçmalarına bağlı olabileceğini; bir alternatif yaklaşım olarak bu durumun kronik enfekte erişkin hayvanlarda strese bağlı saçılımın sonucu olarak düşünülebileceğini belirtmişlerdir. Araştırıcılar (13)ayrıca 0. gün örneklemesi ile karşılaştırıldığında 21. günde serokonversiyon oranını %95 olarak bildirmişler ve subklinik enfekte sığırlarda virus saçılımının; enfekte eden virusun titresi, saçılımın sınırlı süreli olması ve virusun antikorlar ile kompleksler oluşturarak atılması gibi bazı faktörlere bağlı olarak her zaman mümkün olmayabileceğini de vurgulamışlardır.

Collins ve ark.(6) da yıllık %60 BCV ishal insidensi olan bir işletmede, erişkin sığırlarda 2,5 yıl süre ile BCV’un saçılımını ve gebelik,mevsimler,aşılama gibi faktörlerin saçılıma etkisini inceledikleri bir çalışmada, materyal sağlanan erişkin sığırlarda kış aylarında (Aralık-Nisan) %50-60 oranında BCV saçılımını saptadıklarını; yaz aylarında (Haziran-Eylül) ise saçılımın saptanmadığını bildirmişlerdir. Araştırıcıların (6) BCV’un saçılımda gebeliğin rolüne ilgili tespitlerinde doğum öncesi %30-40 olan insidensin, doğum da %65 ve doğum sonrası 2 haftada ise %71 olarak saptandığını belirterek, annelerin doğum zamanı saçıcılığının yenidoğanların enfeksiyona duyarlı olduğu postnatal yaşamın ilk zamanlarında enfeksiyonu açıkladığını belirtmişlerdir. Ayrıca araştırıcılar(6) bir grup sığırda aşı uygulanmasına rağmen aşılı ve aşısız hayvanlarda kış aylarında %30 a varan saçılımın 2 yıl süresince gözlendiğini ve erişkin sığırlarda bu saçılımın yenidoğanlarda sezonal epizootilerde önemli bir kaynak olduğunu da belirtmişlerdir.

Saif ve ark.(17) da, 6 farklı sürüde bulunan winter dysentery sendromlu sığırların %90 ‘ında (26/29), aynı işletmelerde bulunan sağlıklı görünümlü sığırların %9’unda (1/11) BCV saçılımının saptandığını; WD ve sağlıklı görünümlü sığırlarda seropozitiflik oranlarının ise sırasıyla %73 ve %25 olarak belirlendiğini bildirerek, sağlıklı sığırların epidemiyolojik önemine dikkat çekmişlerdir.

Bu çalışmada çoğunluğu 7-9 aylık gebe olan sığırlardan alınan gaita örneklerinin

hiçbirisinde BCV antijeni saptanamamıştır. Bu nedenle virus saçılımında gebeliğin ve -her ne kadar bir işletme dışında sonbahar ve kış aylarında örnekleme yapılmış ise de –

mevsimlerin rolünün değerlendirilebilmesi mümkün olamamıştır.

Bir populasyonda enfeksiyonun varlığı etken tespiti yada etkene spesifik antikorların varlığı ile belirlenebilir. Erişkin sığırlarda coronavirus enfeksiyonunun çoğunlukla subklinik olarak seyretmesi, erişkin sığırlarda enfeksiyonun epidemiyolojisinin incelenmesinde serolojik teşhisi ön plana çıkarmaktadır.

Bu araştırmada örneklenen populasyon ve işletmeler için belirlenen seropozitiflik

oranları (sırasıyla %16.3, % 4.4-100), BCV enfeksiyonunun Türkiye’de yaygın olarak

varlığını ortaya koymuştur. Bu oranlar Türkiye’de sığırlarda BCV enfeksiyonunun

seroepidemiyoloji konusunda bir bildirim bulunmadığından karşılaştırmalı olarak

değerlendirilememiştir.

İşletmeler için belirlenen seropozitiflik oranları %4.4-100 arasında değişim

göstermektedir. İşletmeler arasındaki seropozitiflik oranlarındaki belirgin farklılıkların

oluşumunda barınakların yapısı, hijyen kurallarının uygulanmasına gösterilen özen,vb. gibi bir populasyonda enfeksiyonun görülme sıklığını etkileyen birçok faktörün etkisi

söz konusudur.

BCV enfeksiyonları yenidoğanlarda yaşamın erken dönemlerinde oluşan yüksek mortalite ile tedavi giderleri,gelişme geriliği ve erişkin sığırlarda gelişen WD olgularında ağırlık kaybı ve ölümler nedeniyle önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır(10,15). Türkiye’de WD olgusu bildirilmemiştir. Yenidoğanlarda ishal olgularına bağlı ekonomik kayıplara ait kesin bilgiler de bulunmamaktadır. Bununla beraber yenidoğanlarda coronavirus enfeksiyonuna ilgili olarak Alkan(1)’ın çalışmasında elde edilen veriler, diğer enteropatojenlerin yanısıra coronavirus enfeksiyonuna bağlı ekonomik kayıpların küçümsenemeyecek düzeyde olduğunu ortaya koymuştur.

Erişkin sığırların büyük çoğunluğunda antikor saptanmasına karşın, kolostrum ile

yenidoğana aktarılan antikor titresinin koruyucu rolü tartışma konusudur.Nitekim bu

çalışmada belirlenen bireysel antikor titrelerinin (Tablo 3) düşük olduğu (örneklenen

sığırların %86 ‘sında 1: 80’in altında) ve bunun sonucunda işletmelere göre antikorların geometrik ortalamaların da IX nolu işletme dışındakilerde 1.40-2.30 arasında (Tablo 4) değiştiği görülmektedir. Her ne kadar kolostrum ile aktarılan antikor titresinin kan serumundaki antikor titresinin 3-4 kat üzerinde olduğu(20,22) bildiriliyor ise de, kolostral antikor titresinin de yenidoğanı enfeksiyondan korumada genellikle yetersiz olacağı görülmektedir.

Bununla birlikte sığırlarda BCV antikorları diğer bazı enteropatojenler ile

karşılaştırıldığında, genellikle daha uzun süreli koruma sağlamaktadır. BCV enfeksiyonunda ortalama enfeksiyon yaşının diğer bazı enfeksiyonlara göre daha ileri yaşlarda olmasının, sütte coronavirus antikorlarının daha uzun süre salgılanması, diyareli sürülerde annelerin önemli oranda coronavirus ile enfekte olmaları ve virusu özellikle doğum yaptıkları gün saçmaları sonucunda immun sistemin uyarılması ve meme bezinden Ig salgılanmasına yol açması ile izah edilmektedir(20). Bu noktadan hareketle gebeliğin ileri dönemlerinde annelerin aşılanması ile kolostrum ile sağlanan pasif bağışıklığın seviyesinin arttırılması ve bu yolla yenidoğanların enfeksiyondan korunmasının hedeflendiği aşılar üretilerek, ticari olarak kullanıma sunulmuştur. Bu aşıların sahadaki etkinliklerinin incelenmesi son yıllarda araştırıcıların önemle üzerinde durduğu konulardandır (6,11,21).

Sonuç olarak elde edilen veriler, erişkin sığırlarda -muhtemelen subklinik- coronavirus enfeksiyonunun yaygın olarak varlığını ve her ne kadar bu çalışmada erişkin sığırlarda saçıcılık tespit edilememiş ise de, serolojik veriler yenidoğan buzağıların BCV kökenli ishal olgularında, erişkin sığırların da bir epidemiyolojik kaynak olarak göz ardı edilmemesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu verilere dayanılarak, erişkin sığırlarda coronavirus saçılımın doğum öncesi, doğum zamanı ve sonrasında yapılacak örneklemeler ile periyodik olarak izlendiği; doğal enfekte ve/veya BCV aşısı ile aşılanmış erişkin sığırlarda kolostral antikor seviyeleri ile kolostral antikorların yenidoğanların enfeksiyona karşı korunmasındaki rollerinin araştırıldığı yeni çalışmaların yapılmasında yarar görülmüştür.

VI. Kaynaklar

1. Alkan F (1998): Buzağı ishalllerinde rotavirus ve coronavirusların rolü

Ankara Üniv Vet Fak Derg, 45, 29-37.

2. Athanassious R, Marsolais G, Assaf R, Dea S, Descoteaux JP, Dulude S, Montpetit C (1994): Detection of bovine coronavirus and type A rotavirus in

neonatal calf diarrhea and winter dysentery of cattle in Quebec: Evaluation of tree

diagnostic methods. Can Vet J, 35, 163-169.

3. Benfield DA, Saif LJ (1990): Cell culture propagation of a coronavirus

isolated from cows with winter dysentery. J Clin Microbiol, 28, 1454-1457.

4. Bridger JC, Woode GN, Meyling A (1978): Isolation of coronaviruses from

neonatal calf diarrhea in Great Britain and Denmark. Vet Microbiol, 3, 101-113.

5. Chengping L, Huochun Y, Eichhorn W (1991): Coronavirus as an agent of

neonatal calf diarrhea in a Chinese dairy cattle farm. J Vet Med B, 38, 473-476.

6. Collins JK, RiegelCA, Olson JD, Fountain A (1987): Shedding of enteric

coronavirus in adult cattle. Am J Vet Res, 48, 361-365.

7. Crouch CF, Ohmann HB, Watts TC, Babiuk LA (1985): Chronic shedding

of bovine enteric Coronavirus antigen -antibody complexes by clinically normal

cows. J Gen Virol, 66, 1489-1500.

8. Fukutomi T, Tsunemitsu H, Akashi A (1999): Detection of bovine coronaviruses

from adult cows with epizootic diarrhea and their antigenic and biological

diversities. Arch Virol, 144, 997-1006.

9. Hasöksüz MH, Lathrop SL, Gadfield KL, Saif LJ (1999): Isolation of bovine respiratory coronaviruses from feedlet cattle and comparison of their biological and antigenic properties with bovine enteric coronaviruses.

Am J Vet Res, 60, 1227-1233.

10. House JA (1978): Economic impact of rotavirus and other neonatal disease agents of animals. JAVMA, 173, 573-576.

11. Kohara J, Hıraı T, Mori K, Ishızakı H, Tsunemitsu H (1997): Enhancement of

passive immunity with maternal vaccine against newborn calf.

J Vet Med Sci, 59, 1023-1025.

12. Kyoung C-Oh, Halbur PG, Bruna JD, Sorden SD, Yoon K, Janke BH,

Chang K, Saif LJ (2000): Detection and isolation of coronavirus from feces of

three herds of feedlot cattle during outbreaks of winter dysentery-like disease.

JAVMA, 217, 1191-1194.

13. Kyoung C-Oh, Hoet AE, Loerch SC, WittumTE, Saif LJ (2001): Evaluation of

concurrent shedding of bovine coronavirus via the respiratory tract and enteric

route in feedlot cattle. Am J Vet Res, 9, 1436-1441.

14. Lathrop SL, WittumTE, Loerch SC, Perino LJ, saif LJ (2000): Antibody titers

against bovine coronavirus and shedding of the virus via the respiratory tract in

feedlot cattle. Am J Vet Res, 61, 1057-1061.

15. Lathrop SL, WittumTE, Brock KV, Loerch SC, Perino LJ, Bingham HR,

McCollum FT, Saif LJ (2000): Association between infection of the respiratory

tract attributable to bovine coronavirus and health and growth performance of

cattle in feedlots. Am J Vet Res, 61, 1062-1066.

16. Mebus CA, White R, Stair EL, Rhodes MB, Twiehaus MJ (1972): Neonatal

calf diarrhea: results of a trial using a reo-like virus vaccine. Vet.Med/Small Anim

Clin, 67, 173-178.

17. Saif LJ, Brock KV, Redman DR, Kohler EM (1991): Winter dysentery in

dairy herds: electron microscopic and serological evidence for an association

with coronavirus infection. Vet Rec, 128, 447-449.

18. Tsunemitsu H, Saif LJ (1995): Antigenic and biological comporisons of bovine coronaviruses derived from neonatal calf diarrhea and winter dysentery of adult cattle. Arch Virol, 140, 1303-1311.

19. Tsunemitsu H, Yonemichi H, Hirai T, Kudo T, Onoe S, Mori K,

Shimizu M (1991): Isolation of bovine coronavirus feces and nasal swabs of

calves with diarrhea. J Vet Med Sci, 53, 433-437.

20. Wellemans G, Opdenbosch E (1981): Postpartum antibody levels for

rota, corona and BVD virus in cows milk.

Vlaams Diergeneeskunding Tijdschrift, 50, 46-52.

21. Wieda J, Bengelsdorff H-J, Bernhardt D, Hungerer K-D (1987): Antibody

levels in milk of vaccinated and unvaccinated cows against organisms of neonatal

diarrhoea.J Vet Med B, 34, 495-503.

22. Woode GN, Jones JM, Bridger JC (1975): Levels of colostral antibodies

against neonatal calf diarrhoea virus. Vet Rec, 97, 148-149.

23. Zhang X, Herbst W, Kousoulas KG, Storz J (1994): Comparison of the S genes

and the biological properties of respiratory and enteropathogenic bovine

coronaviruses. Arch Virol, 134, 421-426.

VII.Ekler

a) Mali Bilanço ve Açıklamaları

Proje Bütçesi : 4.350.000.000 TL

Bütçenin kalemlere göre dağılımı:

Tüketim Kalemi (400) : 4.150.000.000 TL

Seyahat Kalemi (200) : 200.000.000 TL

Kalemlere göre harcama:

Tarih 200kalemi 400 kalemi

8.5.2001 145.000.000

23.7.2001 50.000.000

14.9.2001 120.000.000

5.10.2001 2.006.000.000

27.11.2001 1.180.000.000

13.12.2001 80.000.000

20.11.2002 . 767.000.000

TOPLAM 200.000.000 4.148.000.000 TL

Projede Kalan Para: 2. 000.000 TL