T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA
PROJELERİ
KESİN RAPOR
Projenin Adı :
Sakaryabaşı Batı Göletinde
Fito-Zooplankton Kompozisyonu
Proje Yöneticisi
Doç. Dr. A. Nilsun DEMİR
Yardımcı Araştırıcı
Dr. Mine U. KIRKAĞAÇ
Başlama Tarihi : 30.4.2001
Bitiş Tarihi : 30.4.2003
Rapor Tarihi : 30.7.2003
Kodu : 20010711041
Ankara- 2003
1. PROJENİN TÜRKÇE, İNGİLİZCE ADI VE ÖZETLERİ
SAKARYABAŞI- BATI GÖLETİNDE FİTO ZOOPLANKTON KOMPOZİSYONU
Bu araştırmada, Ankara Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Sakaryabaşı-Çifteler Balık Üretim ve Araştırma İstasyonuna su
sağlayan Batı göletinin fito-zooplankton kompozisyonu ve klorofil a Şubat 2001-Mart 2002 tarihleri
arasında incelenmiştir. Ayrıca su sıcaklığı, pH, çözünmüş oksijen, Secchi
derinliği, toplam sertlik, kalsiyum sertliği, nitrat-azotu, nitrit azotu,
amonyak azotu, toplam fosfor ve ortofosfat derişimi gibi bazı parametrelerde
ölçülmüştür.
Batı göletinde,
Bacillariophyceae, Chlorophyceae, Cyanophyceae, Cryptophyceae ve Dinophyceae
sınıflarına ait 49 fitoplankton türü teşhis edilmiştir. Batı göletinde, en
yüksek fitoplankton sayısı, Ağustos ayında 116987 ± 2853 adet/l olarak, en
düşük fitoplankton sayısı ise Ocak ayında 35667 ± 1427 adet/l olarak
saptanmıştır. Fitoplankton sayısı, Şubat ayından itibaren su sıcaklığındaki
artışa paralel olarak Ağustos ayına kadar artmış, daha sonraki aylarda ise
azalmıştır. Fitoplankton kompozisyonunda tür sayısında olduğu gibi
Bacillariophyceae türleri hakim olmuştur.
Batı göletinde rotiferlerden
22 tür, Cladocera’dan 2 tür, Copepoda’dan ise Cyclopoidea familyasına ait
zooplankton teşhis edilmiştir. En yüksek
zooplankton bolluğu, Temmuz ayında 43 ± 1 adet/l, en düşük zooplankton bolluğu
ise Kasım ayında 1 ± 0 adet/l olarak bulunmuştur. Zooplankton kompozisyonunda, Rotifera grubu
hakim olmuştur. Bunu sırasıyla Cladocera ve Copepoda izlemiştir. Yıllık
ortalama klorofil a değeri ise 1,90 ± 0,95 mg/m3 olarak
hesaplanmıştır ve gölet bu değere göre oligotrofiktir.
ANAHTAR KELİMELER: fitoplankton, zooplankton, gölet, klorofil a,
besin düzeyi
PHYTO-ZOOPLANKTON COMPOSITION OF THE SAKARYABASI
BATI POND
In this study, phyto-zooplankton
composition and chlorophyll a were investigated between February 2001
and March 2002 in Batı Pond which supply
water to Ankara University Agricultural Faculty Sakaryabaşı-Çifteler Fish
Production and Research Station. In addition to, water temperature, pH,
dissolved oxygen, Sechi depth, total and calcium hardness, nitrate-nitrogen,
nitrite- nitrogen, ammonium- nitrogen, total phosphate and orthophosphate were
analyzed.
In Batı Pond, 49 species belonging to Bacillariophyceae, Chlorophyceae, Cyanophyceae, Cryptophyceae and Dinophyceae classes were identified. The highest value of phytoplankton number (116987±2853 ind./l) was found in August while the lowest values was 35667 ± 1427 ind./l in January. Phytoplankton numbers had increased as parallel to the increasing water temperature from February to August and decreased following months. The Bacillariophyceae members were dominant as the species numbers in phytoplankton composition.
In Batı pond, 22 species from Rotifera, 2 species from
Cladocera and Cyclopoidae family from
Copepoda were identified. The highest abundance of zooplankton was 43±1 ind./l,
in July and the lowest value was 1±0 ind./l in November. Rotifera was dominant
in zooplankton composition. It was followed by Cladocera and Copepoda. The
annual mean values of chlorophyll a was 1,90 ± 0,95 mg/m3 and
the pond was found as oligotrophic according to this value.
KEY WORDS: Phytoplankton, zooplankton,
pond, chlorophyll a, trophic state
2. AMAÇ VE KAPSAM
Bu araştırmada, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Sakaryabaşı-Çifteler Balık Üretim ve Araştırma İstasyonuna su sağlayan Batı göletinin fitoplankton ve zooplankton kompozisyonunun belirlenmesi amaçlanmıştır. 30 t/yıl kapasitede olan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Sakaryabaşı-Çifteler Balık Üretim ve Araştırma İstasyonunda sazan, tilapya, ot sazanı ve Mersin balığı gibi balık türleri bulunmakla birlikte üretimin önemli kısmını çözünmüş oksijen gereksinimi oldukça fazla olan alabalık oluşturmaktadır. Son yıllarda istasyona su sağlayan Batı göletinde kirliliğin arttığı belirtilmektedir.
Göllerde ve göletlerde plankton kompozisyonundaki değişimler su kalitesinde önemli değişimlere neden olmaktadır. Su kalitesindeki değişimler de plankton topluluğunun yapısını etkilemektedir. Son yıllarda Batı göleti civarında artan tarımsal faaliyetler ve yoğun gübre kullanımı nedeniyle göletin ötrofikasyon kontrol sınırını aştığı ve toplam fosfor konsantrasyonuna göre besin düzeyi açısından hipertrofik olduğu bildirilmiştir (Aydın ve Pulatsü 1999). Fito-zooplanktonun kalitatif ve kantitatif özelikleri göl ve göletlerin besin düzeyi sınıflandırmasında kullanılmakta ve su kalitesi parametreleriyle elde edilen sonuçlara destek olmaktadır.
Fitoplankton kompozisyonu, sıcaklık ve yağmurlar gibi iklimsel faktörler, gün uzunluğu, ışık yoğunluğu, besin maddeleri ve diğer kimyasal faktörlerden etkilenerek mevsimsel bir değişim gösterir (Moss 1988). Zooplankton otlanmasının fitoplankton topluluğunun yapısını belirleyen önemli bir faktör olduğu bildirilmiştir (Smith 1986). Zooplankton populasyonları bahar aylarında fitoplanktondan sonra artar ve balık saldırganlığı azalıncaya kadar diatom ve diğer fitoplanktonları tüketirler (Moss 1988). Ardleigh baraj gölünde, bahar aylarında fitoplankton artışını takiben otoburlarda artış görüldüğü, otoburların aşırı tüketimiyle önce fitoplanktonun, sonra zooplanktonun azaldığı, fitoplankton tekrar artmadan önce temiz su periyodunun bulunduğu ve sonra fitoplankton ve zooplanktonun tekrar arttığı, fitoplankton sayısındaki değişimlerin zooplankton sayısında değişimlere neden olduğu, Cyanophyceae türlerinin Chlorophyceae ve diatomlara göre daha az tüketildiği bildirilmiştir (Mason 1991). Fitoplankton ve zooplankton arasında su kütlelerine göre değişen ilişkiler vardır. Batı göleti, su yenilenme süresinin kısalığı ve göletin bir kaynak üzerinde oluşması nedeniyle organizmaların kompozisyonunun belirlenmesi açısından ilginç bir örnek oluşturmaktadır.
Besin düzeyi sınıflandırması, göllerin karşılaştırılması, göl yönetim stratejileri ve restorasyon çalışmaları açısından büyük önem taşımaktadır. Oligotrofik göllerde, Staurastrum (Desmidler), Dinobryon (Chrysophyceae), Cyclotella ve Tabellaria (Diatomlar), Peridinium, Ceratium (Dinoflagellat), Oocystis (Chlorococcales) türleri bulunurken, ötrofik göllerde, Asterionella, Fragilaria, Stephanodiscus astrea, Melosira granulata (Diatomlar), Peridinium bipes, Ceratium, Glenodium (Dinoflagellatlar), Pediastrum, Scenedesmus (Chlorococcales), Microcystis, Anabaena, Aphanizomenon (Cyanophyceae) bulunduğu bildirilmiştir (Mason 1991). Klorofil a, fitoplankton biyomasının bir ölçüsüdür ve besin düzeyi sınıflandırmasında kullanılmaktadır (Çizelge 2.1).
Çizelge 2.1. Besin düzeyi sınıflandırmasında kullanılan bazı parametre değerleri
|
Parametre |
Oligotrofik |
Mezotrofik |
Ötrofik |
Kaynak |
|
|
Toplam fosfor (µg/l) |
2-20 5-10 <10 <10 |
10-30 10-30 10-20 10-35 |
10-90 30-100 >20 35-100 |
Sakamato Vollenweider USEPA Vollenweider and Dillon |
Lind et al. 1993 |
|
Klorofil a (mg/m3) |
0,3-2,5 <7 0,3-3 <2,5 |
1-15 7-12 2-15 2,5-8 |
5-140 >12 10-500 8-25 |
Sakamato USEPA Wetzel Vollenweider and Dillon |
|
|
Secchi derinliği (m) |
>3,7 |
2-3,7 |
<2,0 |
USEPA |
|
Farklı besin düzeyinde 22 gölde copepod toplulukları incelenmiş, calanoid copepodların oligo-mesotrofik göllerde yaygın oldukları, ötrofikasyonun cyclopoid copepodların dominantlığını artırdığı, ötrofik göllerde dominant cladoceraların Bosmina longirostris ve Daphnia hyalina olduğu, rotiferlerden Keratella cochlearis ve Polyarthra türlerinin yaz boyunca dominant olduğu bildirilmiştir (Maier 1996).
Ötrofikasyon, suların besin maddelerince zenginleşmesidir ve en önemli göstergesi alg patlamalarıdır. Alg patlamaları sonucunda ise su kalitesinde önemli değişimler oluşur, çözünmüş oksijen konsantrasyonu azalır, pH yükselir. Ötrofikasyon, plankton kompozisyonunu değiştirir. Planktonun aşırı solunumu nedeniyle özellikle sabaha karşı suyun oksijen konsantrasyonu azalır ve ani balık ölümleri görülebilir. Bu nedenle balık üretim tesislerinin suyunu aldığı kaynakta plankton artışları istenmeyen bir durumdur. Özellikle yaz aylarında, çözünmüş oksijen konsantrasyonundaki değişimler balık yetiştiriciliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Sakaryabaşı Batı göletinde fito-zooplanktonun kalitatif ve kantitatif analizleri, göletin besin seviyesinin ve organizmalararası ilişkilerin belirlenmesinin yanısıra, balık üretim tesisi açısından su kalitesindeki değişimlerin izlenmesinde büyük önem taşımaktadır.
Fitoplankton kompozisyonu suyun berraklığı ile yakın ilişkilidir. Slapy baraj gölünde, Secchi derinliği ile klorofil derişimi ve fitoplankton biyoması arasında negatif bir ilişki bulunduğu bildirilmiştir (Javornicky ve Komarkova 1973). Fitoplankton tür kompozisyonu, Afrika’da hiperötrofik bir baraj gölünde incelenmiş, toplam 73 tür teşhis edilmiş ve bunlardan 20 tanesinin sadece mevsimsel olarak görüldüğü, 5 tanesinin yılda en az bir kere dominant oldukları belirtilmiştir (Zohary et al 1996). Javornicky ve Komarkova (1973) Slapy baraj gölünde (Çekoslovakya), fitoplankton kompozisyonundaki değişimi yıllık üç ana periyoda ayırmışlar, Nisan ve Mayıs aylarında Cryptomonad türlerinin arttığını, Haziran ayında fitoplanktonun sayıca azaldığını, Ağustos ayında ise Aphanizomenon flos-aquae ve Microcystis aeruginosa türlerinin dominant olduğu yaz artışlarının görüldüğünü bildirmişlerdir.
Derin ve mesotrofik bir göl olan Mondsee’de Cryptomonas erosa ve Rhodomonas minuta’nın yıl boyunca bulunduğu, özellikle kış ve
bahar aylarında planktonun ana elemanını oluşturdukları, ancak bahar sonunda Daphnia artışıyla azaldıkları
bildirilmiştir (Dokulil 1988).
Aykulu ve Obalı (1981), Kurtboğazı baraj gölünün
fitoplankton kompozisyonunu incelemişler ve fitoplanktonun Centrik diatomlar,
Volvocales, Chlorococcales, ve Cryptophyceae’den oluşan bir ötrofik tip
olduğunu belirtmişlerdir. Kurtboğazı ve Çamlıdere baraj göllerinin
fito-zooplankton kompozisyonu, aralarındaki ilişkiler, zamansal değişimleri,
suyun fiziksel ve kimyasal parametreleriyle ilişkileri incelenmiştir ( Bakan
1997, Demir vd. 1999a, 1999b).
Sakaryabaşı-Batı göleti sularıyla beslenen ve sazan
balığı stoklanan toprak havuzlarda gübrelemenin fitoplankton ilk verimliliği ve
zooplankton verimliliğine olan etkileri incelenmiş, fitoplankton, zooplankton
kompozisyonu ve klorofilin değişimi belirlenmiştir (Atay ve Bakan 1998,
Kırkağaç ve Köksal 1999).
Zhang ve Prepas (1996), göllerde bahar aylarında,
fitoplankton artışlarının diatom ve/veya Cryptomonad türlerinden
oluştuğunu, Cyanophyceae türlerinin temiz su fazından sonra Haziran ayı sonu
Temmuz ayı başından itibaren artmaya başladığını, su sıcaklığı 15oC’ın
altında olduğunda düşük Cyanophyceae biyoması ve 15oC’ın üstünde
olduğunda ise düşük diatom biyoması görüldüğünü belirtmişlerdir.
İçsular sisteminde zooplanktonik verimliliği büyük
ölçüde oluşturan organizmalar rotifer ve crustacealardır (Erençin ve Köksal
1981). Vezina ve Pace (1994), cladocera ve copepod miktar ve boyutundaki
değişimlerin fitoplankton otlanmasını etkilediğini, Mallin (1994), Sutton baraj
gölünde copepod ve cladocera miktarı ile fitoplankton sayısı arasında ters
ilişkilerin bulunduğunu belirtmiştir. Hoyer ve Jones (1983), 96 baraj gölünde
cladoceraların 0-1316 adet/l, copepodların 3-349 adet/l ve rotiferlerin 1-6054
adet/l arasında değiştiğini bildirmişlerdir.
Komarkova et al (1986), bahar sonunda temiz su
periyodunun Daphnia’ların gelişimiyle
oluştuğunu ancak balığın zooplankton üzerine saldırganlığı nedeniyle kısa
sürdüğünü, Daphnia azaldığında
cyclopoid copepodların arttığını belirtmişlerdir. Mazumder (1994), St. George gölünde zooplankton topluluğunda rotifer ve cyclopoid
copepodların dominant olduğunu bildirmiştir.
Bu araştırma ile, gölete ait rehabilitasyon stratejilerinin önemli bir basamağı olan fito-zooplanktona ait veri açığının kapatılması amaçlanmıştır. Göletin fito-zooplanktonunun zamansal değişimi, su kalitesi ve fito-zooplankton arasındaki ilişkiler incelenmiş, fito-zooplankton kompozisyonu yardımıyla göletin besin düzeyi belirlenmiştir.
3. MATERYAL ve YÖNTEM
3.1. Materyal
3.1.1. Araştırma Yeri
Sakaryabaşı 39o21’15”-39o21’37”
kuzey enlemleri ile 31o02’22’’-31o02’59’’ doğu boylamları
arasında yer almaktadır. Sakaryabaşı, Eskişehir’e 67 km, Çifteler ilçesine ise
2 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 870 m’dir (Erençin ve Erençin
1978). Sakaryabaşı’nda iki kaynaktan doğan sular iki küçük karstik göl
oluşturmaktadır (Şekil 3.1, 3.2). Su hacmini artırmak amacıyla birer set
çekildiğinden bu göllere gölet denilmektedir. Göletlerin suyu Sakarya nehrinin
doğduğu kaynaklardan birini oluşturmakta ve Sakarya nehrine karışmaktadır.
Araştırmanın sürdürüleceği Batı göletinin debisi 430 l/sn olarak ölçülmüştür.
Göletin suyu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Sakaryabaşı-ÇiftelerBalık
Üretim ve Araştırma İstasyonunda kullanılmaktadır. Gölete su alınan kanal Şekil
3.3’de görülmektedir. Batı ve Doğu göletleri, çevresinde yapılan düzenlemelerle
Eskişehir yöresinde önemli bir rekreasyon alanıdır.
Şekil 3.1. Araştırma alanı
Şekil 3.2. Batı Göleti’nden bir görünüm
Şekil 3.3. Batı Göleti’nden Su Ürünleri Araştırma
ve Uygulama İstasyonuna su alınan kanal
3.1.2. Araştırmada Kullanılan Araç ve Gereçler
Araştırma alanında ve
laboratuvarda aşağıda belirtilen gereçler kullanılmıştır:
-Ruttner su alma aleti,
2 l su örneği alabilen,
-Oksijenmetre, su
sıcaklığı ve çözünmüş oksijeni ölçebilen,
-Digital pHmetre, tampon
çözeltilerle kalibre edilen,
-İnverted mikroskop,
100x, 200x, 400x büyütme yapabilen,
-Binoküler mikroskop, 100x, 200x,
400x, 1000x büyütme yapabilen ve fotoğraf çekebilen,
-Spektrofotometre,
400-800 nm dalga boylarında okuma yapabilen,
-Plankton kepçesi, 55
mikron göz açıklığında,
-Secchi diski, 20 cm
çapında,
-Hensen pipeti, 1
ml’lik,
-Hydrobios sayım
çemberi, 1, 10, 20 ml hacminde.
3.2. Yöntem
3.2.1. Plankton ve Su Örneklerinin Alınması
Batı göletinden plankton ve su örnekleri Şubat 2001-Ocak 2002 tarihleri arasında aylık olarak alınmıştır. Fitoplankton, zooplankton ve su kalitesindeki değişimleri incelemek amacıyla göleti temsil edecek özellikte, biri göletin kaynak kısmı yakınında, diğeri ise bentin ön kısmında olmak üzere iki istasyon seçilmiştir. Su örnekleri 2 l hacminde Ruttner su alma aletiyle su yüzeyinin altından alınmıştır. Planktonun kalitatif olarak incelenmesi amacıyla plankton kepçesiyle vertikal ve horizontal çekimler yapılmıştır.
3.2.2. Fitoplanktonun İncelenmesi
Ruttner su alma aletiyle alınan su örnekleri, fitoplankton yoğunluğuna göre Hydrobios plankton sayım çemberlerine konmuş, Lugol solüsyonu damlatılarak bir gece bekletildikten sonra fitoplankton sayımı inverted mikroskop yardımıyla yapılmıştır (Lund et al. 1958).
3.2.3. Fitoplanktonun taksonomik ayrımı
Diatomlar Lugol solüsyonu damlatılarak çöktürülen
su örneklerinin eşit hacimde nitrik ve sülfürik asitle kaynatılması ve asitin
yıkamayla giderilmesinden sonra binoküler mikroskopta teşhis edilmiştir.
Teşhislerde;
-Bacillariophyceae türleri için
Hustedt (1930), Huber-Pestalozzi (1942),
-Chlorophyceae
türleri için Krieger (1932), Prescott (1973), Whitford ve Schumacher (1973),
Lind ve Brook (1980), Komarek ve Fott (1983),
-Cryptophyceae türleri
için Huber-Pestalozzi (1950),
-Cyanophyceae türleri
için Huber-Pestalozzi (1938), Starmach (1966), Prescott (1973),
-Dinophyceae türleri
için Prescott (1973), Popovski ve Pfiester (1990)’e ait kaynaklar ve teşhis
anahtarları kullanılmıştır.
3.2.4. Klorofil a tayini
Klorofil a
tayini, bir litrelik su örneklerinin süzüldüğü WHATMAN GF/C kağıtlarının 3-4
saat bekletildikten sonra parçalanması, bir gece 10 ml %90’lık asetonda
bekletilmesi, santrifüjlenmesi ve ekstraktın optik yoğunluğunun 630, 645 ve 665
nm dalga boylarında spektrofotometrede okunmasıyla yapılmiştır (Strickland ve
Parsons 1972).
Klorofil a derişimi;
Klorofil a (mg/m3 ) = Ca x [
v / (V x 1)]
formülüyle hesaplanmıştır.
Burada,
Ca = 11,6 D665 – 1,31 D645-
0,14 D630
V = Süzülen suyun hacmi (l),
v = Asetonun hacmi (ml),
1 = Spektrofotometre küvetinin eni (cm),
D665, D645, D630
= Ekstraktın 665, 645 ve 630 dalga boylarındaki optik yoğunlukları (nm)’dir.
3.2.5. Zooplanktonun İncelenmesi
Zooplankton örnekleri, %4’lük formaldehitle fikse edilmiş, bolluklarının belirlenmesi amacıyla ölçü silindirlerinde çöktürülmüş, dipte kalan kısım iyice karıştırılıp Hensen pipetiyle 1 ml’lik alt örnekler sayım çemberlerine alınmış ve binoküler mikroskop kullanılarak sayılmıştır (Edmondson ve Winberg 1971, Wetzel ve Likens 1991).
3.2.6. Zooplanktonun taksonomik ayrımı
Plankton kepçesiyle vertikal ve horizontal olarak alınan zooplankton örnekleri formaldehitle fikse edilerek binoküler mikroskopta incelenmiştir. Zooplankton örnekleri; Rotifera, Copepoda ve Cladocera olmak üzere 3 grup altında ve cins düzeyinde, Edmondson (1959), Scourfield ve Harding (1966), Kolisko (1974), Harding ve Smith (1974) ve Koste (1978)’e göre teşhis edilmiştir.
3.2.7. Suyun Bazı Fiziksel ve Kimyasal Analizleri
3.2.7.1. Secchi derinliği
Secchi derinliği, 20 cm çapındaki Secchi diski ile
diskin gözden kaybolduğu derinlik olarak ölçülmüştür (Anonim 1987).
3.2.7.2. Su sıcaklığı
Su sıcaklığı, oksijenmetre probu yardımıyla
ölçülmüştür.
3.2.7.3. Çözünmüş Oksijen
Çözünmüş oksijen, oksijenmetre ile yerinde
ölçülmüştür.
3.2.7.4. pH
pH, pHmetre ile Ruttner su alıcısıyla alınan su
örneklerinde ölçülmüştür.
3.2.7.5. Diğer kimyasal analizler
Su örneklerinde,
-
Toplam
sertlik (Anonim 1985),
-
Kalsiyum
sertliği (Anonim 1977),
-
Nitrat-azotu
(Anonim 1979),
-
Nitrit azotu
(Anonim 1996),
-
Amonyak azotu
(Anonim 1989),
-
Toplam fosfor
(Anonim 1983),
- Ortofosfat (Anonim 1983)’e
göre yapılmıştır.
4. BULGULAR
4. 1. Fitoplankton İle İlgili Bulgular
4.1.1. Fitoplankton Türleri
Batı göletinde,
Bacillariophyceae, Chlorophyceae, Cyanophyceae, Cryptophyceae ve Dinophyceae
sınıflarına ait 49 fitoplankton türü teşhis edilmiştir (Çizelge 4.1). Tür
sayısı açısından en zengin sınıf,
27 türle Bacillariophyceae’dir.
Bacillariophyceae sınıfını, 10 türle Chlorophyceae, 6 türle Cyanophyceae, 4
türle Dinophyceae ve 2 türle Cryptophyceae sınıfları takip etmektedir. Bazı
türlerin resimleri EKLER bölümünde verilmiştir. Gölette, ayrıca su yüzeyinde
kütleler oluşturan Cladophora, Spirogyra ve Zygnema gibi
filamentöz alg türlerine ilişkin resimlerde EKLER bölümünde sunulmuştur.
4.1.2. Fitoplankton Bolluğu ve Kompozisyonu
Batı göletinde, en yüksek
fitoplankton sayısı, Ağustos ayında 116987 ± 2853 adet/l olarak bulunmuştur
(Çizelge 4.2). Fitoplankton kompozisyonunda tür sayısında olduğu gibi
Bacillariophyceae türleri hakim olmuştur (Şekil 4.1). Fitoplankton
kompozisyonunun aylara göre değişimi incelendiğinde Bacillariophyceae
türlerinin diğer sınıflara göre baskın durumda oldukları görülebilir (Şekil
4.2). Fitoplankton sayısı, Şubat ayından itibaren su sıcaklığındaki artışa
paralel olarak Ağustos ayına kadar artmış, daha sonraki aylarda ise azalmıştır.
En düşük fitoplankton sayısı, 35667 ± 1427 adet/l olarak Ocak ayında
saptanmıştır.
4.1.3. Klorofil a
Batı göletinde, en düşük klorofil a derişimi
Ocak ayında 0,74 ± 0,01 mg/m3 olarak bulunurken, en yüksek değer
Ağustos ayında 4,04 ± 0,02 mg/m3 olarak saptanmıştır. Yıllık
ortalama klorofil a değeri ise 1,90 ± 0,95 mg/m3 olarak
hesaplanmıştır (Çizelge 4.2).
Çizelge 4.1. Batı göletinde teşhis edilen fitoplankton ve zooplankton cins ve türleri
Fitoplankton
|
CYANOPHYCEAE |
|
BACILLARIOPHYCEAE |
Anabaena affinis Lemm. |
|
Amphora ovalis Kütz. |
A. spiroides Klebahn |
|
Caloneis ventricosa (Ehr.) Meister |
Gomphosphaeria sp. |
|
Cocconeis placentula Ehr. |
Merismopedia tenuissima Lemm. |
|
Cyclotella Kützingiana
Thwaites |
Oscillatoria tenuis Ag. |
|
C. Meneghiniana Kütz. |
Phormidium sp. |
|
Cymbella asparea (Ehr.) Cleve |
Pseudoanabaena Schmidlei Jaag |
|
C. cistula (Hemp.) Grun. |
DINOPHYCEAE |
|
Cymatopleura solea (Breb.) W.Smith |
Ceratium hirundinella (O.F.M.) Dujardin |
|
Epithemia turgida (Ehr.) Kütz. |
Peridinium bipes Stein |
|
E. zebra (Ehr.) Kütz. |
P. pusillum (Pen.) Lemm. |
|
Fragilaria virescens Ralfs |
P. Volzii Lemm. |
|
Gomphonema acuminatum Her. |
Zooplankton
|
|
G. olivaceum (Lyngbye) Kütz. |
ROTIFERA |
|
Gyrosigma acuminatum (Kütz.) Rahb. |
Asplanchna sp. |
|
Hantzschia amphioxys (Ehr.) Grun. |
Brachionus sp.
|
|
Navicula cryptocephala Kütz. |
Cephalodella
gibba (Ehr.)
|
|
N. cuspitata Kütz. |
Collotecha pelagica Rousselet |
|
Nitzschia littoralis Grun. |
Colurella obtusa Gosse |
|
N. palea (Kütz.) W. Smith |
Euchlanis dilatata Ehr. |
|
N. scalaris (Her.) W. Smith |
Hexarthra sp. |
|
N. sigmoidea (Ehr.) W. Smith |
Keratella cochlearis (Gosse) |
|
Pinnularia viridis (Nitszch.) Ehr. |
Lecane luna (O.F.M.) |
|
Rhicosphaenia curvata (Kütz.) Grun. |
Lepadella patella (O.F.M.) |
|
Surirella linearis W. Smith |
Lophocharis salpina (Ehr.) |
|
Synedra acus Kütz. |
Monostyla lunaris Ehr. |
|
S. capitata Her. |
Mytilina mucronata O.F.M. |
|
S. ulna (Nitzsch.) Ehr. |
Notholca acuminata (Ehr.) |
|
CHLOROPHYCEAE |
Polyarthra dolichoptera Idelson |
|
Ankistrodesmus gracilis (Reinsch.) Kors. |
Proales daphnicola Thompson |
|
Ankyra Judayi (G.M.Smith) Fott |
Squatinella mutica (Ehr.) |
|
Coelastrum sphaericum Naeg. |
Synchaeta sp. |
|
Cosmarium depressum
(Naeg.) |
Testudinella sp. |
|
Crucigenia tetrapedia (Kirch.)West et West |
Trichocerca cylindrical (Imh.) |
|
Monoraphidium circinale (Nyg.) Nyg. |
Trichocerca relicta Donner |
|
Pediastrum boryanum (Turp.) Menegh. |
Trichotria pocillum (O.F.M.) |
|
P. duplex Meyen |
CLADOCERA |
|
Scenedesmus acutus Meyen |
Alona rectangula Sars. |
|
S. ecornis (Ehr.) Chod. |
Chydorus sphaericus (O.F.M.) |
|
CRYPTOPHYCEAE |
COPEPODA |
|
Cryptomonas marssonnii Skuja |
Cyclopoidae |
|
Rhodomonas lacustris Pascher et Ruttner |
Nauplius |
Çizelge 4.2.
Batı göletinde fitoplankton sayısı ve klorofil a derişiminin
aylara göre değişimi
|
Ay |
Fitoplankton Sayısı (adet/l) |
Klorofil a (mg/m3) |
|
Şubat |
37094 ± 1712 |
0,94 ± 0,02 |
|
Mart |
85600 ± 1570 |
1,41 ± 0,02 |
|
Nisan |
55482 ± 1585 |
1,34 ± 0,01 |
|
Mayıs |
72761 ± 1997 |
2,34 ± 0,01 |
|
Haziran |
96697 ± 3170 |
2,67 ± 0,03 |
|
Temmuz |
109854 ± 2375 |
3,05 ± 0,04 |
|
Ağustos |
116987 ± 2853 |
4,04 ± 0,02 |
|
Eylül |
58494 ± 2354 |
2,11 ± 0,01 |
|
Ekim |
65627 ± 2425 |
1,87 ± 0,02 |
|
Kasım |
38520 ± 2283 |
0,96 ± 0,01 |
|
Aralık |
41374 ± 3567 |
1,27 ± 0,04 |
|
Ocak |
35667 ± 1427 |
0,74 ± 0,01 |
Şekil 4.1. Batı göletinde fitoplankton
kompozisyonunun sınıfllara göre dağılımı (%)
Şekil 4.2. Batı göletinde fitoplankton
sınıflarının aylara göre değişimi (%)
4.2. Zooplankton İle İlgili Bulgular
4.2.1. Zooplankton türleri
Batı göletinde rotiferlerden
20 tür, Cladocera’dan 2 tür, Copepoda’dan ise Cyclopoidea familyasına ait
zooplankton teşhis edilmiştir (Çizelge 4.1).
4.2.2. Zooplankton bolluğu ve kompozisyonu
Batı göletinde, en yüksek
zooplankton bolluğu, Temmuz ayında 43 ± 1 adet/l, en düşük zooplankton bolluğu
ise Kasım ayında 1 ± 0 adet/l olarak bulunmuştur (Çizelge 4.3).
Zooplankton kompozisyonunda,
Rotifera grubu hakim olmuştur. Bunu sırasıyla Cladocera ve Copepoda izlemiştir
(Şekil 4.3). Zooplankton kompozisyonunun aylık değişiminde ise Rotifera
türlerinin hakim olduğu, Nisan, Haziran ve Aralık aylarında Cladocera
üyelerinin oransal artışları belirlenmiştir. Copepoda üyelerinde ise kış
aylarında oransal artışlar görülmüştür (Şekil 4.4).
Çizelge 4.3.
Batı göletinde zooplankton bolluğunun aylara göre değişimi
|
Ay |
Zooplankton Bolluğu (adet/l) |
|
Şubat |
2 ± 1 |
|
Mart |
4 ± 1 |
|
Nisan |
2 ± 1 |
|
Mayıs |
6 ± 1 |
|
Haziran |
11 ± 2 |
|
Temmuz |
43 ± 2 |
|
Ağustos |
17 ± 2 |
|
Eylül |
15 ± 2 |
|
Ekim |
2 ± 1 |
|
Kasım |
1 ± 0 |
|
Aralık |
2 ± 0 |
|
Ocak |
6 ± 2 |
Şekil 4.3. Batı göletinde
zooplankton kompozisyonunun gruplara göre dağılımı (%)
Şekil 4.2. Batı göletinde fitoplankton
sınıflarının aylara göre değişimi (%)
3.3. Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri İle İlgili
Bulgular
3.3.1. Su sıcaklığı
Ortalama su sıcaklığı, deneme süresince 13 ± 0,5
ile 24,5 ± 1oC arasında değişmiş, en düşük değer Aralık ayında, en
yüksek değer ise Ağustos ayında ölçülmüştür (Çizelge 4.4).
4.3.2. Su derinliği ve Secchi derinliği
Batı göletinin örnek alma istasyonu seçilen en
derin noktasında su derinliği 3,7 m ile 3,5 m arasında değişme göstermiştir.
Kaynak kısmı yakınında seçilen 1. istasyonda su derinliği 2,9 ile 3 m arasında, 2. istasyonda ise 2,8
ile 2,7 m arasında değişmiştir. Gölette araştırma süresince ortalama Secchi
derinliği ise 2,8 ± 0,2 m olarak hesaplanmıştır.
4.3.3. pH
Batı göletinde, ortalama pH değeri, 7,1 - 7,8
arasında değişmiştir. En yüksek pH değeri, Temmuz, Eylül ve Aralık aylarında
saptanırken en düşük değer Mart ayında bulunmuştur (Çizelge 4.4).
4.3.4. Çözünmüş Oksijen
Ortalama çözünmüş oksijen
değeri, 6,2 ± 0,2 ile 8,0 ± 0,5 mg/l arasında değişmiştir. En düşük değer
Temmuz ve Ağustos ayında ölçülmüş, en yüksek değer ise Kasım ve Aralık ayında
belirlenmiştir (Çizelge 4.4).
4.3.5. Kalsiyum Sertliği ve Toplam
Sertlik
Ortalama kalsiyum sertiğine ilişkin en yüksek değer Nisan ayında 76,9 ± 1,4 mg/l olarak bulunurken en düşük değer Şubat ayında 36,7 ± 1,2 mg/l olarak saptanmıştır (Çizelge 4.4).
Toplam sertliğin ortalama değeri ise en düşük Ekim ayında 50,0 ± 1,5 FSo ve en yüksek Ağustos ayında 55,1 ± 0,2 FSo olarak bulunmuştur (Çizelge 4.4).
4.3.6.
Nitrit, Nitrat ve Amonyak Azotu Derişimi
Deneme süresince nitrit azotu 0,005 ile 0,01 mg/l arasında değişmiştir. En yüksek değer Nisan ve Ekim aylarında en düşük değer ise Ocak ayında bulunmuştur. Nitrat azotunun en düşük değeri, 0,195 ± 0,002 mg/l olarak Eylül ayında bulunurken en yüksek değeri 1,88 ± 0,01 mg/l olarak Şubat ayında bulunmuştur. Amonyak azotu ise 0,020 ± 0,001 ile 0,123 ± 0,001 mg/l arasında değişmiştir. En yüksek değer Aralık ayında saptanmıştır (Çizelge 4.5).
4.3.7. Ortofosfat
ve Toplam Fosfor Derişimi
Ortofosfat ve toplam fosfor derişimleri sırasıyla
0,03 ± 0,001 ile 0,04 ± 0,001 ve 0,050 ± 0,001 ile 0,090 ± 0,002 mg/l arasında
değişmiştir (Çizelge 4.5).