Ankara ili ayçiçeği ekiliş alanlarında zararlı Avrupa ayçiçeği güvesi [Homoeosoma nebulellum (Den.&schiff.) (Lepidoptera: pyralidae)]'nin biyolojisi ile doğal düşmanlarının belirlenmesi ve mücadele olanakları üzerine araştırmalar
Özet
Ankara ili ayçiçeği ekiliş alanlarında zararlı Avrupa ayçiçeği güvesi [Homoeosoma nebulellum (Den.&Schiff, 1775) (Lepidoptera: Pyralidae)]'nin biyolojisi ile doğal düşmanlarının belirlenmesi ve mücadele olanakları üzerine çalışmalar çerezlik ayçiçeği ekiliş alanlarında 2012-2015 yıllarında yapılmıştır. Zararlının larvaları bitkinin polen, çiçek ovarileri ve olgunlaşmakta olan tohumlarında beslenerek veriminin azalmasına neden olmaktadırlar. Zararlının yılda 3 döl verdiği, birinci dölünü yabani bitkilerde tamamlarken, ikinci ve üçüncü döllerinin ayçiçeği bitkisinde zarara neden olduğu belirlenmiştir. Zararlının konukçusu olan yabani bitkiler; Eşekdikeni (Carduus nutans L.), Galagan (Onopordum acanthium L.), Kanaryaotu (Senecio vernalis Waldst.&Kit.) ve Avusturya papatyası (Anthemis austriaca Jacq.) olarak tespit edilmiştir. Ülkemizde A. austriaca zararlı için yeni kayıttır. Hymenoptera takımından 4 parazitoit tür; Bracon hebetor (Say), Bracon trucidator (Marshall), Bracon pectoralis (Wesmael) (Braconidae) ile Exeristes roborator F. (Ichneumonidae)'un zararlının doğal düşmanı olduğu belirlenmiştir. Bracon pectoralis'in zararlıyı parazitlediği Dünyada ilk kez tespit edilmiştir. Biyoteknik mücadele çalışmalarında pekmezli ve hidrolize proteinli besin tuzakları ile eşeysel çekici feromon-su tuzağı kullanılmıştır. Çalışma sonucunda feromon-su tuzakları diğer tuzaklara göre etkili olmasına rağmen, ayçiçeğinde zarar oranını düşürememiştir. Feromon-su tuzaklarının zararlının ergin uçuşlarının takibinde kullanılabilir olduğu belirlenmiştir. Zararlının laboratuvar koşullarında biyolojisini belirleme çalışmalarında, yaşam çizelgesi ortaya konulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre yumurtaları 2.88 günde açılmaktadır. Larvaları 5 dönem geçirmekte ve dönemlerin gelişme süreleri sırasıyla 3.07, 3.20, 3.63, 3.88 ve 4.17 gün sürmektedir. Prepupa dönemi 2.02 günde tamamlanırken, pupa dönemi 11.87 gün sürmüştür. Ergin ömrü dişilerde 15.86 gün, erkek bireylerde ise 14.64 gündür. Zararlının kalıtsal üreme yeteneği, rm=0.043 dişi/gün, üreme gücü sınırı λ=1.044 dişi/gün, net üreme gücü, Ro=6.45, ortalama döl süresinin, To=43.73 gün olduğu belirlenmiştir.