Noskapin ve morfin oranları yüksek melez haşhaş(Papaver somniferum L.) hatlarının bazı tarımsal ve bitkisel özellikleri
Özet
Bu çalışma noskapin ve morfin oranları yüksek melez haşhaş hatlarının bazı tarımsal ve bitkisel özelliklerinin belirlenmesiyle, çeşit geliştirme amaçlanmıştır. Araştırma Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme tarlasında 2013-2014 ve 2014-2015 yıllarında, tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Denemede materyal olarak, noskapin ve morfin oranları yüksek melez 19 hat ve 2 tescil edilmiş çeşit (Ofis 96, Afyon 95) kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre çıkış süresi, birinci ve ikinci yılda sırasıyla 10-18 ve 8-15 gün, çiçeklenme süresi, birinci ve ikinci yılda sırasıyla 214-224 ve 223-234 gün ve olgunlaşma süresi, birinci ve ikinci yılda sırasıyla 236-247 ve 261-273 gün arasında değişmiştir. Çiçek rengi, beyaz ve menekşe, tohum rengi ise sarı, mavi, pembe ve yeşil olarak tespit edilmiştir. İki yılın ortalaması dikkate alınarak elde edilen sonuçlara bakıldığında, bitki boyu 96.97-108.19 cm, bitki başına kapsül sayısı 2.18-3.88 adet, bitki başına kapsül verimi 5.55-9.30 g, bitki başına tohum verimi 6.40-12.61 g, bitki başına kapsül ve tohum verimi 12.31-21.92 g, kapsül / tohum oranı 0.703-1.066, tohum / kapsül oranı 0.944-1.432, kapsül uzunluğu 32.74-41.07 mm, kapsül genişliği 34.79-41.91 mm, kapsül indeksi 0.791-1.030, kapsülde stigma (tepecik) sayısı 9.67-11.50 adet, dekara kapsül verimi 95.60-160.56 kg/da, dekara tohum verimi 110.57-217.63 kg/da, dekara kapsül ve tohum verimi 212.73-378.28 kg/da, morfin oranı % 0.550-0.938, noskapin oranı % 0.117-0.707, tebain oranı % 0.016-0.231, dekara morfin verimi 0.523-1.134 kg/da, dekara noskapin verimi 0.160-0.956 kg/da arasında değişmiştir. Yürütülmüş bu araştırmada, noskapin ve morfin oranları yüksek hatlar incelendiğinde, yıllara göre değişmekle birlikte, bazı melez hatlarda yüksek bulunmuştur. Hem morfin hemde noskapin oranının yüksek olması bakımından 9 numaralı hat, çeşit geliştirmek için tavsiye edilmektedir.