Paradigma Bağlamında Sosyoloji Disiplini: Sosyolojinin Tarihsel Sürecine Dair Epistemolojik Bir Çözümleme / Discipline of sociology in the context of paradigm: an epistemological analysis of the historical process of sociology
Özet
Thomas Kuhn'un bilim teorisini temellendirdiği Bilimsel Devrimlerin Yapısı eseri, sosyal bilimlerin -özelinde sosyolojinin- epistemolojisinde büyük dönüşümler yaratmıştır. Bunun temelinde, Kuhn'un bilim teorisini somutlaştırdığı paradigma kavramının sahip olduğu anlamlar vardır. Margaret Masteman'a göre, Kuhn eseri boyunca paradigma kavramını farklı anlamlara gelecek şekilde kullanmıştır. Masterman, bu farklı anlamlarının bazılarını 'sosyolojik' olarak nitelendirmiştir. Kuhn'un eserinin önsözünde paradigmaya dair yaptığı ilk tanımda kullandığı "bilimsel başarım" ve "bilimsel alışkanlıklar" anlamları, paradigmaya 'sosyolojik bir yön' katmıştır. Sosyal bilimlerin öncüsü konumundaki sosyoloji için, paradigmanın sahip olduğu sosyolojik vurgu, Kuhn'un bilim teorisini bu alanın metodolojisini açıklamak adına önemli bir yerde konumlandırır. Buradan hareketle, paradigma ve sosyolojinin uzlaştırılabilir olup olmadığı sorusu doğmuştur. Bu uzlaşının olanaklılığını inceleyebilmek adına, sosyolojinin tarihsel sürecine bakmak ve geçmişten günümüze kadar gelen kuramların, yöntemlerin, isimlerin, ana hatlarıyla alanın konularının ortaya konulması gerekmektedir. Bu inceleme sonucunda sosyolojide paradigma(lar) olduğu görülür: Kuhn'un bilim teorisinde bir bilimin sahip olması gereken tek ve hâkim tarzda bir paradigmanın yerine, sosyolojide birden fazla alana etki eden paradigmalar ortaya konulmuştur. Sosyoloji yapısı itibariyle 'çok sesli' bir bilim olmuştur ve kurulduğu andan itibaren bu şekilde gelişim göstermiştir. Bu yapısal özelliği kavramak adına, tez içerisinde alanın kurulduğu dönem (Comte, Durkheim, Marx, Weber bağlamında) incelenmiştir. Bu tarihsel süreç analiziyle birlikte, paradigma ve sosyolojinin uzlaştırılabilmesinin mümkün olup olmadığını ortaya koymak ve sosyolojinin geçirdiği metodolojik/paradigmatik dönüşümleri açıklamak amaçlanmıştır.