Mevlevihâneler Döneminde Bestelendiği Tespit Edilmiş 46 Ayinin Makâm ve Geçki Açısından Tahlili
Abstract
Bu tezde, Mevlevîhânelerin faaliyette olduğu dönemde bestelenmiĢ, TürkMûsıkîsinin en sanatlı eserleri arasında kabul edilen 46 Mevlevî Âyîni, kronolojikolarak makâm ve geçki yönünden incelenmiĢtir.Âyînler, XVII. asır öncesi, XVII. , XVIII. , XIX. ve XX. asır olaraksınıflandırılmıĢlardır. Ġncelemede, âyîne adını veren makâm hakkında nazarî bilgiverilmiĢ, âyîn üzerinde makâm ve geçki tespiti yapılmıĢtır. Bölümlerdeki seyirözellikleri ve geçkiler açıklanarak ilgili bölümlerin altına yazılmıĢtır. Geçkilerdekullanılan bazı makâmlar hakkındaki bilgiler ise dipnotta verilmiĢtir. Makamlartespit edilirken, kolaylık olması açısından selâmlar bölümlere ayrılarak, cümlekuruluĢlarına ve makâm geçkilerine göre 1A (birinci selâmın A bölümü), 2B (ikinciselâmın B bölümü) gibi sınıflandırılmıĢtır.Tez için öncelikle nota ve makâm bilgileri için ayrıntılı bir kaynak taramasıyapılmıĢtır. AraĢtırmada, birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü selâmlar ele alınmıĢ,peĢrev, son peĢrev ve son yürük semâî bölümleri incelenmemiĢtir.ÇalıĢmada; âyînlerde dört selâm arasında makâm ve geçki anlayıĢındafarklılıklar olup olmadığı, âyînlerde kullanıldığı tespit edilmiĢ toplam makâmsayısının ne olduğu, âyînlere adını veren 42 makâm dıĢında kullanılan makâmlarolup olmadığı ve varsa bu makâmlar arasında değiĢim geçirerek günümüze gelenveya artık kullanılmayanlar hangileri olduğu, asırlara göre âyînlerde en çok hangimakâmların tercih edildiği, âyînlerde kullanılan makâm sayılarının, asırlara veyabestekârlara göre farklılık gösterip göstermediği, en fazla ve en az geçkiye sahipâyîn/âyînlerin hangisi olduğu ve aynı makâmla yazılmıĢ âyînlerde seyir özellikleri veyapılan geçkiler açısından farklılıklar olup olmadığı konusunda bilgiler verilmiĢtir.