Adorno’da bir özdeşlik ve totalite eleştirisi olarak negatif diyalektik kavramı
Abstract
Bu çalışmada gençlik yıllarından itibaren felsefede formel mantık kaynaklı özdeşlik (identity)ilkesini, totalite (bütünlük) düşüncesi ile olan bağlantısından hareketle eleştiren Adorno’nungençlik yıllarından beri süregelen bu eleştirilerini yeni bir diyalektik model (negatif diyalektik)önererek nasıl temellendirdiği üzerinde durulacaktır. Adorno özdeşliğe ve totaliteyedayanmayan, özdeşsizlik ve olumsuzlama üzerinde yükselen negatif diyalektiğini, Platon’danitibaran süregeldiğini düşündüğü diyalektiğin olumsuzlama momentini olumlu bir sonuç eldeetmek için kullanan ve uzun bir geçmişe sahip diyalektik geleneğe bir tepki olarak ortayakoymuştur. Hegel Adorno’nun zihninde, sert bir şekilde eleştirdiği bu uzun geçmişe sahipyanılgı dolu diyalektik geleneğin son büyük temsilcisi ve bu süregiden yanılgıya (olumsuzlamaaracalığıyla olumlu bir sonuç elde etmek üzerine formüle edilen diyalektik yanılgısına) antidiyalektikbir ilke olan “olumsuzlamanın olumsuzlaması” formülünü yerleştirmesiyle de budiyalektik yanılgının asıl sistemleştiricisidir. Bundan hareketle Adorno negatif diyalektiğe çokgeniş bir felsefeci ve felsefi akıma yayılan bir eleştirel potansiyel yüklemiş olmasına rağmennegatif diyalektiğin asıl hedefi olarak Hegel’i ve onun anti-diyalektik bir ilke olan“olumsuzlamanın olumsuzlaması” üzerine temellendirdiği diyalektiğini seçmiştir.Adornonegatif diyalektiği tanımlaması sırasında eleştirmiş olduğu geleneksel diyalektik anlayışınıtemelden sarsacak kategoriler öne sürmüştür; negatif diyalektik özdeşliğin değil özdeşsizliğindiyalektiği olacak, bütünün asılsızlığına vurgu yapacak , devinimi nihai bir noktada askıyaalmayacak , kavramsal olmayana ve tikele , tekile odaklanacaktır.AbstractThis study aims to analyze how Adorno who criticized the principle of identity originating fromformal logic in philosophy with reference to its relation to the idea of totality grounded hisongoing criticism since his youth by suggesting a new dialectical model (negative dialectics).Adorno formulized his concept of negative dialectics which is not based on identity and totalityand is constructed on non-identity and negation as a reaction to dialectic tradition based onproducing positive things which dates back a long time via negation as a means of thinkingwhich was claimed to be continued since Plato. According to Adorno, Hegel was the last greatrepresentative of this dialectic tradition that was criticized severely by Adorno, which has along history and is full of mistakes, and he was the one who had really systematized thisdialectical mistake by putting anti-dialectical principle of negation of negation into this ongoingmistake which is a dialectical mistake formulized on reaching a positive conclusion vianegation. From this point of view, although Adorno attributed a critical potential to negativedialectics including a wide range of philsophers and philosophical trends, he had chosen Hegeland his dialectics which was constructed on anti-dialectical principle of negation of negation asthe main target of negative dialectics.