Türkiye’de iklim faktörlerinin ve iklim değişikliğinin haşhaş (Papaver somniferum L.) bitkisinin verimi üzerine etkisi
Özet
İklim, canlıların yaşamını etkileyen ve yaşam formlarının yeryüzüne dağılımı üzerine etki eden önemli faktörlerin başında gelmektedir. Bu nedenle doğal ve kültürel bitkilerin yaşam alanları iklim faktörlerinin etkisiyle şekil almaktadır. Dünya Meteoroloji Teşkilatı’nın yaptığı gözlemler ve yapılan birçok çalışma, küresel bir iklim değişimi olduğunu göstermektedir. Bu değişimin etkileri hiç şüphesiz ülkemizde de görülmektedir. Birçok tarımsal üründe olduğu gibi haşhaş üretiminde de iklim faktörlerinin etkisi göz ardı edilemez. Ülkemizde haşhaş tarımı için Papaver somniferum L. türü olan tek yıllık kültür bitkisi kullanılmaktadır. Birleşmiş Milletler Türkiye’de haşhaş ekimi için 700.000 dekar limit belirlemiş olup, bu ekim alanı Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından 13 ile dağıtılmıştır. Ancak, Türkiye kotayı dolduracak üretim seviyesine ulaşamamaktadır. Bunun en büyük sebeplerinden biri de iklim faktörleridir. Bu çalışmada 1985 - 2014 yıllarında, haşhaş ekimine izin verilen il ve ilçelerdeki haşhaş verimi ve bitkinin gelişimini en çok etkileyen faktörlerden; Toprak Sıcaklığı, Minimum Sıcaklık, Ortalama Sıcaklık, Maksimum Sıcaklık, Ortalama Nem, Donlu Günler Sayısı, Toplam Yağış ve Toplam Güneşlenme Süresi arasındaki ilişkiler Korelasyon Analizi yöntemiyle incelenmiştir. Ayrıca, HadGEM2-ES küresel iklim modeli kullanılarak, RCP8.5 senaryosuna göre üretilen 2016 - 2099 yılları arasındaki iklim projeksiyonlarının haşhaş verimine olası etkileri Regresyon Analizi yöntemiyle açıklanmıştır. Sonuç olarak, iklim faktörlerindeki değişimler verim üzerine direkt olarak etki etmekte olup, bu çalışmanın yüksek verimli ekim alanlarının belirlenmesinde katkı sağlayacağı düşünülmektedir.AbstractThe Climate comes first in the most important factors which effect of the life and the distribution of life forms on earth. For this reason, life plains of natural and cultural plants is formed by the affect of climatic factors. The observations of the World Meteorological Organisation and lots of works show a global climate change. No doubt, the effects of this change is seen on our country. The effect of climatic factors is not ignored in many agricultural products as well as in poppy production. The annual kind Papaver somniferum L. is used for poppy cultivation in our country. The United Nations have been determined 700.000 decares for poppy cultivation, this plain is distributed to 13 counties by the Agricultural Products Bureau. However, Turkey has not catched this production quota because of the climatic factors which one is the most important reasons. In this study, the yield of the counties which was allowed for he poppy cultivation between 1985 - 2014 and the climatic factors which affect the development of the plant; Land Temperature, Minimum Temperature, Average Temperature, Maximum Temperature, Average Humidity, Number of Frozen Days, Total Precipitation and Total Sunbathing Time have been analyzed with method of Correlation. Moreover, the climatic projections which have been produced between 2016 - 2099 according to RCP8.5 scenario by using global climate model HadGEM2-ES have analyzed for the yield of poppy by the method of Regression. As a result, the changes in the climatic factors affect the yield of poppy directly, this work can contribute to determine high productive cultivative plains.